TRANH CHẤP DO TỪ CHỐI NHẬN HÀNG

Các bên:

Nguyên Ä‘Æ¡n   : Người bán Singapore

Bị Ä‘Æ¡n          : Người mua Việt Nam

Các vấn đề được đề cập:

-       Việc từ chối nhận hàng của Bị Ä‘Æ¡n

-       Số tiền thiệt hại do Nguyên Ä‘Æ¡n đòi bồi thường

-       Việc giao hàng chậm của Nguyên Ä‘Æ¡n

-       Số tiền thiệt hại do Bị Ä‘Æ¡n kiện lại đòi bồi thường

Tóm tắt vụ việc:

Nguyên đơn và Bị đơn đã ký hợp đồng ngày 29 tháng 6 năm 1994, theo đó Nguyên đơn bán cho Bị đơn giấy gói kẹo có in nhãn và tên cụ thể theo điều kiện CIF Hải phòng: giao hàng từng đợt. Mở L/C và giao hàng đợt một: theo Annex 1. Mở L/C và giao hàng đợt hai và các đợt khác: Bị đơn sẽ thông báo cho Nguyên đơn bằng Telex hoặc Fax. Thời gian giao hàng là 20 ngày sau khi mở L/C

Thực hiện hợp đồng, hai bên đã tiến hành giao hàng, trả tiền đợt một và đợt hai. Sau hai đợt giao hàng, ngày 11 tháng 2 năm 1995 Nguyên đơn fax cho Bị đơn là đã sản xuất xong lô hàng trị giá 77.705USD và yêu cầu Bị đơn mở L/C để giao hàng tiếp. Ngày 17 tháng 5 năm 1995, Bị đơn telex đồng ý nhận lô hàng đó làm hai lần: lần đầu vào giữa tháng 6 năm 1995 còn lần hai thì sau lần đầu. Nhưng ngày 19 tháng 6 năm 1995, Bị đơn lại điện cho Nguyên đơn từ chối nhận lô hàng nêu trên với lý do là kẹo không bán được trên thị trường Hà Nội, số lượng kẹo đã sản xuất của Bị đơn rất lớn, dây chuyền sản xuất kẹo ngừng hoạt động nên không thể nhập khẩu giấy gói kẹo nữa. Vì vậy, lô hàng của Nguyên đơn vẫn nằm lại trong kho.

Ngày 31 tháng 12 năm 1996, Nguyên đơn khởi kiện đòi Bị đơn bồi thường thiệt hại gồm:

-        83.185 USD trị giá lô hàng đã được sản xuất xong chờ để giao nhÆ°ng bị từ chối nhận

-        39.989 USD trị giá số nguyên liệu dá»± trữ trong kho nhằm thá»±c hiện hợp đồng

-        20.000 USD chi phí chung nhÆ° chi phí pháp lý, chi phí cho mất thời gian.

Sau khi nhận được đơn kiện, Bị đơn kiện lại Nguyên đơn về việc Nguyên đơn giao hàng chậm đợt một và đợt hai. Thời hạn giao hàng đợt một chậm nhất ngày 22 tháng 8 năm 1994 nhưng Nguyên đơn đã không thực hiện đúng. Lô hàng cuối cùng của đợt một đến Hải phòng ngày 9 tháng 11 năm 1994, hơn nữa, hàng bị giao thiếu là 5.820 USD. Nguyên đơn giải thích rằng theo thoả thuận sau khi mở L/C mới cho sản xuất hàng nên xin cáo lỗi về sự chậm trễ và giao hàng thiếu.

Thời hạn giao hàng đợt hai chậm nhất ngày 25 tháng 2 năm 1995 nhưng mãi đến ngày 7 tháng 4 năm 1995 hàng mới về đến Hải Phòng, đồng thời hàng bị giao thiếu trị giá 11.641 USD và giao không đồng bộ. Bị đơn đòi Nguyên đơn bồi thường do hàng giao chậm gây thiệt hại cho sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, cụ thể là:

-        Đợt má»™t: 398.862. 000 VND theo Biên bản xác định tổn thất được lập giữa Bị Ä‘Æ¡n và Xí nghiệp sản xuất kẹo trá»±c thuá»™c Bị Ä‘Æ¡n.

-        Đợt hai: 502.585.000 VND theo Biên bản xác định tổn thất được lập giữa Bị Ä‘Æ¡n và Xí nghiệp sản xuất kẹo.

Phán quyết của trọng tài:

1. 1.Về việc từ chối nhận hàng của Bị đơn:

Để thực hiện hợp đồng mua bán, thực tế hai bên đã ký Annex 1 và Annex 2. Trên cơ sở các Annex này hai bên đã mở L/C và giao hàng hai đợt. Như vậy, các Annex do hai bên ký là căn cứ để các bên mở L/C và giao hàng từng đợt. Vì thế, để tiến hành mở L/C và giao hàng đợt ba, hai bên phải ký kết Annex 3. Tuy hai bên chưa ký Annex 3, nhưng bằng fax ngày 11 tháng 4 năm 1995, Nguyên đơn đã đề nghị giao lô hàng đợt ba với trị giá là 77.705 USD, và bằng telex ngày 17 tháng 5 năm 1995, Bị đơn đã đồng ý mua lô hàng này và nhận hàng giao hai lần. Như vậy, có thể kết luận là giữa các bên đã có thoả thuận mua lô hàng thứ ba. Từ đó, Bị đơn phải có nghĩa vụ mở L/C và nhận lô hàng này.

Việc Bị đơn từ chối nhận lô hàng đợt ba bằng telex ngày 19 tháng 6 năm 1995 là vi phạm thoả thuận mua bán đợt ba giữa hai bên. Lý do mà Bị đơn nêu ra để từ chối nhận hàng không được Uỷ ban trọng tài chấp nhận là căn cứ miễn trách nhiệm bởi vì kẹo không bán được trên thị trường Hà Nội, số lượng kẹo do Bị đơn sản xuất ra còn rất lớn, dây chuyền sản xuất kẹo ngừng hoạt động không phải là trường hợp bất khả kháng và cũng không phải do lỗi của Nguyên đơn gây nên. Từ đó, Bị đơn phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh cho Nguyên đơn.

1. 2.Về số tiền thiệt hại do Nguyên đơn đòi

- Về 83.185 USD là giá trị lô hàng bị từ chối nhận:

Về nguyên tắc, khi từ chối nhận hàng gây thiệt hại cho Nguyên đơn thì Nguyên đơn có quyền đòi bồi thường. Muốn được bồi thường thiệt hại thì Nguyên đơn phải chứng minh thiệt hại và xuất trình các chứng từ làm bằng chứng. Trong trường hợp này, Nguyên đơn không chứng minh thiệt hại thực tế phát sinh, không cung cấp các chứng từ làm bằng chứng cho thiệt hại mà coi trị giá lô hàng bị từ chối nhận là thiệt hại để đòi Bị đơn bồi thường.

Thông thường khi người mua từ chối nhận hàng, người bán có quyền và phải bán lô hàng đó cho người khác, nếu giá cao hơn giá hợp đồng ký với người mua thì người bán được hưởng, nếu giá thấp hơn thì có quyền đòi người mua bồi thường chênh lệch cộng với các chi phát sinh như chi phí lưu kho, chi phí liên quan đến bán lại lô hàng chứ không có quyền đòi bồi thường toàn bộ trị giá lô hàng. Nhưng trong trường hợp này giấy gói kẹo được sản xuất ra đã mang nhãn, tên cụ thể nên Nguyên đơn không thể bán cho ai khác, bởi không ai có thể sử dụng được, trừ Bị đơn. Vì thế, Nguyên đơn có quyền đòi Bị đơn trả tiền toàn bộ trị giá lô hàng với điều kiện là Nguyên đơn phải giao lô hàng đó cho Bị đơn. Vì lô hàng còn đang nằm trong kho của Nguyên đơn nên Uỷ ban trọng tài quyết định buộc Bị đơn phải bồi thường cho Nguyên đơn trị giá lô hàng là 77.705 USD chứ không phải là 83.185 USD như Nguyên đơn đòi, đồng thời buộc Nguyên đơn phải giao lô hàng ứng với 77.705 USD theo điều kiện CIF Hải Phòng cho Bị đơn. trừ khi Bị đơn không muốn nhận lô hàng này nữa.

- Về 39.989 USD là trị giá số nguyên liệu dự trữ trong kho:

Theo bản fax ngày 15 tháng 9 năm 1996 của Nguyên đơn gửi cho Bị đơn thì số nguyên liệu có trị giá 39.989 USD đã được Nguyên đơn dùng vào sản xuất ra thành phẩm có trị giá là 77.705 USD để giao cho Nguyên đơn nhưng chưa giao được. Như vậy, trị giá của số nguyên liệu này đã nằm trong trị giá của lô hàng bị từ chối nhận, do đó Nguyên đơn không có căn cứ hợp lý để đòi bồi thường số tiền này. Từ đó, Uỷ ban trọng tài bác yêu cầu đòi bồi thường 39.989 USD của Nguyên đơn.

- Về chi phí chung 20.000 USD:

Chi phí pháp lý cho vụ kiện như chi phí tư vấn pháp lý, chi phí thuê luật sư, Nguyên đơn có quyền đòi Bị đơn bồi thường nhưng Nguyên đơn đã không xuất trình các chứng từ chứng minh, cũng không chỉ ra được chi phí cụ thể là bao nhiêu trong số 20.000 USD.

Chi phí do mất thời gian là chi phí gì, gồm bao nhiêu, Nguyên đơn không chứng minh được trong hồ sơ kiện cũng như tại phiên xét xử.

Từ hai lý do nêu trên, Uỷ ban trọng tài bác yêu cầu đòi bồi thường chi phí chung 20.000 USD của Nguyên đơn.

1. 3.Về việc giao hàng chậm của Nguyên đơn:

Theo L/C mở cho Annex 1, Nguyên đơn phải giao hàng chậm nhất ngày 22 tháng 8 năm 1994. Thực tế theo các vận đơn, Nguyên đơn đã giao hàng vào các ngày 9 tháng 9, ngày 16 tháng 9, ngày 3 tháng 10 và ngày 18 tháng 10 năm 1994. Như vậy, Nguyên đơn đã giao chậm cả lô hàng theo Annex (giao chậm đợt một), hơn nữa còn giao thiếu hàng trị giá 5.820 USD. Tại phiên họp xét xử, Nguyên đơn trình bày nguyên nhân giao hàng chậm là do Bị đơn đề nghị tăng lượng hàng. Uỷ ban trọng tài không chấp nhận nguyên nhân này là căn cứ miễn trách cho việc giao hàng chậm, bởi vì Nguyên đơn không có văn bản đồng ý tăng số lượng và hai bên cũng không sửa đổi số lượng của Annex 1. Vì vậy, Nguyên đơn phải chịu trách nhiệm về những thiệt hại do việc giao hàng chậm gây ra.

Theo qui định của Annex 2 và L/C, Nguyên đơn phải giao hàng chậm nhất ngày 25 tháng 2 năm 1995. Thực tế Nguyên đơn giao lô đầu vào ngày 9 tháng 2 năm 1995 trị giá 20.628 USD, lô thứ hai vào ngày 19 tháng 3 năm 1995 trị giá 8.395 USD. Như vậy, Nguyên đơn đã giao chậm lô thứ hai (thuộc đợt hai) là 24 ngày, giao thiếu hàng trị giá 11.641 USD. Giao chậm và giao thiếu hàng nhưng không chứng minh được là đã có căn cứ miễn trách thì Nguyên đơn phải chịu trách nhiệm về những thiệt hại phát sinh.

1. 4.Về số tiền thiệt hại do Bị đơn đòi Nguyên đơn bồi thường:

-        Về 398.862.000 VND do giao chậm và giao thiếu hàng đợt má»™t:

Căn cứ vào các tài liệu, kế hoạch sản xuất, hợp đồng bán kẹo cho khách hàng nội địa, Uỷ ban trọng tài xác định được rằng việc giao chậm và giao hàng thiếu của Nguyên đơn chỉ làm cho Bị đơn ngừng sản xuất trong 6 ngày, không sản xuất được 11.720 kg kẹo để giao đủ cho khách hàng nội địa. Từ đó, Uỷ ban trọng tài tính số tiền thiệt hại thực tế, hợp lý mà Bị đơn đang phải chịu là 57.380.200 VND và quyết định buộc Nguyên đơn phải bồi thường số tiền này cho Bị đơn.

-        Về 502.585.000 VND do giao chậm và giao thiếu hàng đợt hai:

Căn cứ vào các tài liệu, kế hoạch sản xuất, hợp đồng bán kẹo, các chứng từ do các bên xuất trình, Uỷ ban trọng tài xác định rằng việc giao hàng chậm và giao thiếu hàng của Nguyên đơn làm cho Bị đơn không thực hiện được kế hoạch sản xuất và tiêu thụ trong thời gian 30 ngày, không sản xuất được 47.620 kg kẹo để giao cho khách hàng nội địa. Từ đó, Uỷ ban trọng tài tính được số tiền thiệt hại thực tế mà Bị đơn phải chịu là 227.197.000 VND. Vì vậy, Uỷ ban trọng tài quyết định buộc Nguyên đơn phải bồi thường cho Bị đơn 227.197.000 VND và bác các yêu cầu còn lại của Bị đơn.

Bình luận và lưu ý:

Từ vụ kiện nêu trên có thể rút ra các kết luận sau đây:

Khi vi phạm hợp đồng, bên vi phạm luôn nêu ra các lý do để thoái thác trách nhiệm, kể cả lý do chủ quan và khách quan. Do vậy, bên bị vi phạm phải căn cứ vào hợp đồng và luật áp dụng cho hợp đồng để bác những lý do đòi miễn trách không xác đáng. Chỉ khi nào việc vi phạm hợp đồng do chính những căn cứ miễn trách được qui định trong hợp đồng hoặc trong luật gây nên thì bên vi phạm mới được miễn trách nhiệm.

Khi đòi Bị Ä‘Æ¡n bồi thường thiệt hại thì Nguyên Ä‘Æ¡n phải chứng minh thiệt hại, phải cung cấp tài liệu, chứng từ chứng minh cho số thiệt hại đó. Những thiệt hại đòi bồi thuờng phải có thá»±c và xác định được. Nếu không có chứng từ làm bằng chứng cho thiệt hại thì yêu cầu đòi bồi thường sẽ bị bác. Trong vụ kiện này, Nguyên Ä‘Æ¡n đòi bồi thường 20.000 USD chi phí chung nhÆ°ng không có căn cứ, không có chứng từ chứng minh nên đã bị Uá»· ban trọng tài bác yêu cầu. Mặt khác, chỉ đòi bồi thường những thiệt hại thá»±c tế hợp lý, không nên kê khai những thiệt hại Æ°á»›c lượng, không thá»±c tế, bởi vì Bị Ä‘Æ¡n cÅ©ng nhÆ° Uá»· ban trọng tài luôn luôn không thừa nhận những thiệt hại gián tiếp, không có thá»±c, không hợp lý. Trong trường hợp nêu trên, Bị Ä‘Æ¡n đòi bồi thường 901.447.000 VND nhÆ°ng chỉ được Uá»· ban trọng tài chấp nhận 284.577.200 VND. NhÆ° vậy, Bị Ä‘Æ¡n đòi bồi thường số tiền quá lá»›n, không thá»±c tế và không hợp lý, kết quả là không được đáp ứng hết mà còn phải tá»± chịu phần phí trọng tài tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i số tiền không được đáp ứng.