THẾ QUYỀN TRONG HỢP Äá»’NG
Các bên:
Nguyên đơn : Ngân hà ng (A)
Bị đơn : Ngưá»i cung cấp bảo lãnh (B)
Các vấn đỠđược đỠcáºp:
- Quyá»n khởi kiện cá»§a ngưá»i được bảo hiểm
- Thế quyá»n
Tóm tắt vụ việc:
Ngân hà ng A, Nguyên đơn, cho má»™t công ty vay tiá»n để xây dá»±ng nhà máy. Việc cho vay nà y được thá»±c hiện trên cÆ¡ sở bảo lãnh trả cá»§a B, Bị đơn. Hợp đồng vay qui định luáºt áp dụng là luáºt Pháp.
Sau đó A ký má»™t hợp đồng bảo hiểm tÃn dụng vá»›i COFACE (Công ty bảo hiểm ngoại thương Pháp) theo đó COFACE cam kết sẽ thanh toán cho A tiá»n bảo hiểm là x% trị giá khoản vay khi xảy ra sá»± kiện được bảo hiểm (tức là khi khoản vay không được trả đúng hạn và ngưá»i bảo lãnh B từ chối thá»±c hiện nghÄ©a vụ bảo lãnh cá»§a mình).
Trên thá»±c tế, B đã từ chối thá»±c hiện nghÄ©a vụ bảo lãnh cá»§a mình khi đến hạn. COFACE, vì thế, đã trả cho Ngân hà ng A má»™t khoản tiá»n là x% trị giá khoản vay theo đúng hợp đồng bảo hiểm tÃn dụng.
Ngân hà ng A đã kiện B ra trá»ng tà i yêu cầu B trả khoản tiá»n vay mà B đã đứng ra bảo lãnh.
Phán quyết cá»§a trá»ng tà i:
(Phán quyết trá»ng tà i trình bà y dưới đây chỉ giải quyết vấn đỠvá» quyá»n khởi kiện cá»§a Nguyên đơn)
Khi tố tụng trá»ng tà i má»›i bắt đầu, Bị đơn, trên cÆ¡ sở tư vấn cá»§a ngưá»i vay, đã đưa ra láºp luáºn rằng Nguyên đơn không có quyá»n khởi kiện trong vụ việc nà y vì Nguyên đơn thá»±c tế đã được COFACE thanh toán tiá»n bảo hiểm cho khoản vay. Nhưng trong quá trình tố tụng sau đó Bị đơn không há» nhắc lại láºp luáºn nà y. Trong các bản giải trình và biện há»™ cá»§a mình, Bị đơn chỉ nêu rằng Nguyên đơn không có quyá»n kiện đòi toà n bá»™ khoản vay được Bị đơn bảo lãnh mà chỉ có quyá»n kiện đòi phần tiá»n không được COFACE thanh toán bảo hiểm.
Tuy nhiên, căn cứ và o các sá»± kiện được viện dẫn và các chứng cứ do các bên đưa ra, uá»· ban trá»ng tà i thấy rằng cần thiết phải giải quyết vấn Ä‘á»: Nguyên đơn có quyá»n khởi kiện đòi Bị đơn thanh toán toà n bá»™ khoản vay hay không khi Nguyên đơn đã được COFACE thanh toán tiá»n bảo hiểm là x% khoản vay được bảo lãnh, tÃnh cả vốn lẫn lãi? (Liệu ở đây quyá»n khởi kiện cá»§a Nguyên đơn có bị chuyển sang cho COFACE theo nguyên tắc thế quyá»n trong bảo hiểm hay không?)
Äiá»u L.121-12 Bá»™ luáºt bảo hiểm Pháp qui định: ngưá»i bảo hiểm, sau khi đã trả tiá»n bảo hiểm cho ngưá»i được bảo hiểm, được thay thế ngưá»i được bảo hiểm trong việc đòi và khởi kiện (gá»i là thế quyá»n) đối vá»›i khoản nợ tương đương vá»›i khoản tiá»n bảo hiểm mà ngưá»i bảo hiểm đã thanh toán cho ngưá»i được bảo hiểm. Qui định vá» thế quyá»n nà y là má»™t trong các qui tắc cÆ¡ bản cá»§a luáºt vá» bảo hiểm và đã được khẳng định trong nhiá»u phán quyết cá»§a Toà Phá án Pháp.
Trong vụ việc nà y, hợp đồng bảo hiểm được ký kết giữa Ngân hà ng A và COFACE. COFACE là má»™t công ty nhà nước hoạt động vá»›i mục Ä‘Ãch há»— trợ các nhà xuất khẩu thông qua việc cung cấp các bảo đảm tÃn dụng cho các khoản vay trung hạn trong má»™t số giao dịch có tầm quan trá»ng nhất định. COFACE bảo hiểm cho các nhà xuất khẩu đối vá»›i các rá»§i ro xảy ra khi nhà xuất khẩu không thu được tiá»n từ đối tác cá»§a mình. Thá»±c tế, COFACE không bảo hiểm toà n bá»™ rá»§i ro mà chỉ bảo hiểm má»™t số phần trăm nhất định cá»§a rá»§i ro. Äiá»u nà y phù hợp vá»›i thông lệ quốc tế nhằm buá»™c ngưá»i được bảo hiểm phải có sá»± cẩn trá»ng tối thiểu khi tiến hà nh các giao dịch và có trách nhiệm giảm thiểu thiệt hại khi có rá»§i ro xảy ra. Hợp đồng mà COFACE ký vá»›i Ngân hà ng A thể hiện đầy đủ các qui tắc hoạt động nói trên cá»§a COFACE và được xác định là má»™t Hợp đồng bảo hiểm tÃn dụng.
Theo khoản 3 Äiá»u L.111-1 Bá»™ luáºt bảo hiểm, các hợp đồng bảo hiểm tÃn dụng không thuá»™c phạm vi áp dụng cá»§a Äiá»u L.112-12 qui định vá» việc thế quyá»n cá»§a ngưá»i bảo hiểm đối vá»›i ngưá»i được bảo hiểm. Như váºy, trong vụ việc nà y, việc thế quyá»n không được áp dụng má»™t cách đương nhiên theo qui định tại Äiá»u L.112-12. Äể xác định có tồn tại thế quyá»n trong vụ việc nà y hay không, và nếu có thì thế quyá»n cần phải được hiểu như thế nà o, trá»ng tà i phải dá»±a trên các căn cứ khác sẽ được xem xét lần lượt dưới đây.
Thứ nhất, Äiá»u XV Hợp đồng qui định: bất kỳ việc thanh toán tiá»n bảo hiểm nà o do COFACE thá»±c hiện Ä‘á»u dẫn tá»›i hệ quả là COFACE được thay thế ngưá»i được bảo hiểm trong việc thá»±c hiện quyá»n đòi và khởi kiện đòi khoản tiá»n vay được bảo hiểm, các khoản lãi và các khoản tiá»n khác có liên quan đến khoản vay chÃnh. Như váºy, trong trưá»ng hợp nà y, thế quyá»n giữa ngưá»i bảo hiểm và ngưá»i được bảo hiểm sau khi tiá»n bảo hiểm đã được thanh toán là hoà n toà n rõ rà ng: khoản tiá»n bảo hiểm đã được thanh toán trước khi tố tụng trá»ng tà i nà y bắt đầu, COFACE là ngưá»i thụ hưởng duy nhất cá»§a x% khoản tiá»n nợ phát sinh từ hợp đồng cho vay cá»§a Ngân hà ng và Ngân hà ng A chỉ còn quyá»n khởi kiện đối vá»›i y% còn lại cá»§a khoản nợ nà y.
Thứ hai, Bá»™ luáºt bảo hiểm cÅ©ng như các Ä‘iá»u khoản trong Hợp đồng bảo hiểm có những qui định cho thấy việc thế quyá»n không phải là tuyệt đối (tức là ngay cả khi có thế quyá»n, ngưá»i bảo hiểm lẫn ngưá»i được bảo hiểm vẫn có những quyá»n và nghÄ©a vụ liên quan chặt chẽ vá»›i nhau). Äiá»u A.432-5 Bá»™ luáºt bảo hiểm qui định má»i khoản tiá»n thu được (từ phÃa ngưá»i có nghÄ©a vụ trả tiá»n) sau khi tiá»n bảo hiểm đã được thanh toán phải được phân chia cho ngưá»i bảo hiểm và ngưá»i được bảo hiểm theo tá»· lệ bảo hiểm qui định trong hợp đồng; tuy nhiên Ä‘iá»u khoản nà y không xác định rõ trong số hai chá»§ thể nà y, ai là ngưá»i có quyá»n đòi (hoặc kiện đòi) khoản nợ đó. Äiá»u XII Các Äiá»u kiện chung cá»§a Hợp đồng qui định “COFACE phải chịu các chi phà xét xá», vá»›i tá»· lệ tương ứng vá»›i tá»· lệ bảo hiểm, trong các thá»§ tục tố tụng được tiến hà nh để tránh hoặc hạn chế những thiệt hại phát sinh từ rá»§i ro được bảo hiểmâ€. Äiá»u XIII Các Äiá»u kiện chung qui định rằng việc thanh toán tiá»n bảo hiểm phụ thuá»™c và o việc thá»±c hiện các quyá»n gắn liá»n vá»›i khoản nợ được bảo hiểm cá»§a Ngưá»i được bảo hiểm. Qui định nà y phù hợp vá»›i Äiá»u 21 cá»§a Hợp đồng theo đó “Ngưá»i được bảo hiểm (dù đã thế quyá»n cho Ngưá»i bảo hiểm) vẫn có trách nhiệm tiến hà nh tất cả các biện pháp cần thiết đỠđòi lại khoản nợ cá»§a mình và cam kết tuân thá»§ các chỉ dẫn cá»§a COFACE liên quan đến vấn đỠnà y. Việc thanh toán tiá»n bảo hiểm không giải phóng Ngưá»i được bảo hiểm khá»i các nghÄ©a vụ đã nêu trong Hợp đồng bảo hiểmâ€. Từ các Ä‘iá»u khoản nà y có thể thấy ngưá»i được bảo hiểm sau khi đã nháºn tiá»n bảo hiểm vẫn có quyá»n và tư cách khởi kiện đòi trả nợ.
Thứ ba, theo má»™t án lệ cá»§a Toà Phá án Pháp trong phán quyết ban hà nh ngà y 17 tháng 12 năm 1985, không má»™t qui định nà o trong hệ thống pháp luáºt hiện nay buá»™c ngưá»i thế quyá»n phải tá»± mình thá»±c hiện các quyá»n mà anh ta có và ngưá»i thế quyá»n có thể để cho ngưá»i được thế quyá»n thá»±c hiện các quyá»n nà y. Việc thanh toán tiá»n bảo hiểm không giải phóng ngưá»i vay nợ (ngưá»i phải thanh toán khoản nợ được bảo hiểm) khá»i nghÄ©a vụ cá»§a mình. Như váºy, trong vụ việc nà y, COFACE hoà n toà n có thể để cho Ngân hà ng thay mình kiện đòi toà n bá»™ khoản nợ. Äiá»u nà y là hoà n toà n hợp lý bởi tiá»n nợ trong trưá»ng hợp nà y là má»™t khoản vay trung hạn và Ngân hà ng rõ rà ng là có lợi thế hÆ¡n COFACE trong việc quản lý và theo dõi hồ sÆ¡ cá»§a việc vay nợ.
Thứ tư, Äiá»u 10 Hợp đồng bảo hiểm có qui định “Khi COFACE không muốn tá»± mình tiến hà nh khởi kiện chống lại ngưá»i có nghÄ©a vụ trả nợ, Ngưá»i được bảo hiểm cam kết thá»±c hiện tất cả các biện pháp cần thiết và hợp lý để bảo vệ các quyá»n lợi cá»§a mình và đảm bảo việc thanh toán khoản tiá»n được bảo hiểm vá»›i sá»± chấp thuáºn và theo các chỉ dẫn cá»§a COFACEâ€. Vá»›i Ä‘iá»u khoản nà y, có thể nói rằng trước khi tố tụng trá»ng tà i được bắt đầu, COFACE đã uá»· quyá»n má»™t cách minh bạch cho Ngân hà ng tiến hà nh khởi kiện ra trá»ng tà i theo đúng qui định tại hợp đồng để thu hồi lại toà n bá»™ khoản nợ. Tuy nhiên, COFACE vẫn bảo lưu quyá»n được đưa ra những chỉ dẫn cần thiết cho Ngân hà ng A và quyá»n được thông báo vá» tiến trình tố tụng trá»ng tà i. Như váºy, việc Ngân hà ng A thay thế cho COFACE khởi kiện đòi Bị đơn toà n bá»™ khoản nợ là hoà n toà n phù hợp vá»›i thoả thuáºn uá»· nhiệm khiếu kiện giữa Ngân hà ng và COFACE.
Thứ năm, vá» mặt nguyên tắc, khi có tranh chấp phát sinh giữa Ngưá»i được bảo hiểm (ở đây là Ngân hà ng A) và đối tác cá»§a há» (ngưá»i vay nợ), Ngưá»i bảo hiểm (COFACE) sẽ phải ngừng việc thanh toán tiá»n bảo hiểm cho đến khi tranh chấp liên quan được giải quyết xong (theo thá»§ tục giải quyết tranh chấp qui định tại hợp đồng vay nợ) và Ngưá»i được bảo hiểm được thừa nháºn là ngưá»i thụ hưởng cá»§a khoản tiá»n vay đó (Phán quyết ngà y 9 tháng 11 năm 1988, Toà Phúc thẩm Paris). Tuy nhiên, Ngưá»i bảo hiểm vẫn có thể thanh toán má»™t phần tiá»n bảo hiểm vá»›i Ä‘iá»u kiện Ngưá»i được bảo hiểm cam kết sẽ trả lại cho Ngưá»i bảo hiểm khoản tiá»n bảo hiểm đã nháºn nếu cÆ¡ quan xét xá» (trá»ng tà i hoặc toà án) ra quyết định bác bá» yêu cầu cá»§a Ngưá»i được bảo hiểm đối vá»›i khoản nợ bị tranh chấp. Do đó, trong vụ việc nà y, việc COFACE đã thanh toán tiá»n bảo hiểm cho Ngân hà ng không vi phạm nguyên tắc ngừng thanh toán vì có tố tụng giải quyết tranh chấp.
Từ các căn cứ nêu trên, uá»· ban trá»ng tà i kết luáºn: trong vụ việc nà y, Nguyên đơn hoà n toà n có tư cách pháp lý và có quyá»n lợi để khởi kiện đòi Bị đơn toà n bá»™ khoản vay, lãi và các khoản tiá»n khác liên quan đến khoản vay đó.