Tóm tắt nội dung vụ việc:

Ngày 15/7/2010, Công ty Cổ phần A (dưới đây viết tắt là “A”) ký hợp đồng giao đại lý với Doanh nghiệp tư nhân TX (dưới đây viết tắt là “DNTN TX”) do ông Nguyễn Trường X làm chủ doanh nghiệp để DNTN TX bán độc quyền sản phẩm quần áo may sẵn cho A. Sản lượng, mẫu mã, chi tiết được quy định tại phụ lục hợp đồng. Thù lao đại lý 20% trên giá bán quy định. Địa điểm bán hàng tại quận I, thành phố HCM. Thời gian đại lý từ 01/8/2010 đến 31/12/2012. Mỗi tháng A hỗ trợ DNTN TX 3.000.000 đồng để thuê mặt bằng.

Đến ngày 01/02/2012, A gửi công văn yêu cầu chấm dứt hợp đồng đại lý với lý do bên nhận đại lý không bán đủ doanh số trong 03 tháng liên tục. DNTN TX không chấp nhận, buộc A phải thực hiện hợp đồng hết thời hạn. Nếu không, A sẽ phải chịu vi phạm hợp đồng với mức 8% giá trị hợp đồng và bồi thường số tiền cho thời gian đơn phương chấm dứt hợp đồng là 30.000.000 đồng.

Bình luận:

Trong vụ tranh chấp trên tồn tại một hợp đồng đại lý giữa A và DNTN TX. A là bên giao đại lý, DNTN TX là người nhận đại lý. Thời gian thực hiện hợp đồng từ 01/8/2010 tới 31/12/2012 nên về nguyên tắc các bên phải thực hiện đúng hợp đồng trong thời hạn được quy định. Hợp đồng có thoả thuận về thù lao đại lý là 20% trên giá bán quy định. Theo Điều 171 Luật Thương mại năm 2005 thì đây là hình thức trả thù lao hoa hồng. Nếu trong hợp đồng các bên không quy định về doanh số thì bên đại lý được hưởng hoa hồng đại lý trên doanh số bán được. Việc bán được bao nhiêu doanh số của bên đại lý không làm ảnh hưởng tới nghĩa vụ hợp đồng, bởi vậy Công ty A lấy lý do DNTN TX không bán đủ doanh số mà chấm dứt hợp đồng là trái pháp luật và vi phạm hợp đồng.

Điều 171 Luật Thương mại năm 2005 quy định:

Thù lao đại lý

1. Trừ trường hợp có thoả thuận khác, thù lao đại lý được trả cho bên đại lý dưới hình thức hoa hồng hoặc chênh lệch giá.

2. Trường hợp bên giao đại lý ấn định giá mua, giá bán hàng hóa hoặc giá cung ứng dịch vụ cho khách hàng thì bên đại lý được hưởng hoa hồng tính theo tỷ lệ phần trăm trên giá mua, giá bán hàng hóa hoặc giá cung ứng dịch vụ.

3. Trường hợp bên giao đại lý không ấn định giá mua, giá bán hàng hoá hoặc giá cung ứng dịch vụ cho khách hàng mà chỉ ấn định giá giao đại lý cho bên đại lý thì bên đại lý được hưởng chênh lệch giá. Mức chênh lệch giá được xác định là mức chênh lệch giữa giá mua, giá bán, giá cung ứng dịch vụ cho khách hàng so với giá do bên giao đại lý ấn định cho bên đại lý.

4. Trường hợp các bên không có thoả thuận về mức thù lao đại lý thì mức thù lao được tính như sau:

a) Mức thù lao thực tế mà các bên đã được trả trước đó;

b) Trường hợp không áp dụng được điểm a khoản này thì mức thù lao đại lý là mức thù lao trung bình được áp dụng cho cùng loại hàng hoá, dịch vụ mà bên giao đại lý đã trả cho các đại lý khác;

c) Trường hợp không áp dụng được điểm a và điểm b khoản này thì mức thù lao đại lý là mức thù lao thông thường được áp dụng cho cùng loại hàng hoá, dịch vụ trên thị trường.

Hợp đồng đại lý nói trên là hợp đồng có thời hạn thực hiện. Vì vậy DNTN TX có thể yêu cầu Toà buộc Công ty A phải tiếp tục thực hiện hợp đồng cho tới khi hết thời hạn trong hợp đồng hoặc DNTN TX đồng ý chấm dứt hợp đồng và có quyền đòi bồi thường thiệt hại theo quy định tại Điều 177 Luật Thương mại năm 2005.

Điều 177 Luật Thương mại năm 2005 quy định:

Thời hạn đại lý

1. Trừ trường hợp có thoả thuận khác, thời hạn đại lý chỉ chấm dứt sau một thời gian hợp lý nhưng không sớm hơn sáu mươi ngày, kể từ ngày một trong hai bên thông báo bằng văn bản cho bên kia về việc chấm dứt hợp đồng đại lý.

2. Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, nếu bên giao đại lý thông báo chấm dứt hợp đồng theo quy định tại khoản 1 Điều này thì bên đại lý có quyền yêu cầu bên giao đại lý bồi thường một khoản tiền cho thời gian mà mình đã làm đại lý cho bên giao đại lý đó.

Giá trị của khoản bồi thường là một tháng thù lao đại lý trung bình trong thời gian nhận đại lý cho mỗi năm mà bên đại lý làm đại lý cho bên giao đại lý. Trong trường hợp thời gian đại lý dưới một năm thì khoản bồi thường được tính là một tháng thù lao đại lý trung bình trong thời gian nhận đại lý.

3. Trường hợp hợp đồng đại lý được chấm dứt trên cơ sở yêu cầu của bên đại lý thì bên đại lý không có quyền yêu cầu bên giao đại lý bồi thường cho thời gian mà mình đã làm đại lý cho bên giao đại lý.

Bên cạnh việc yêu cầu bồi thường thiệt hại do chấm dứt hợp đồng đại lý trước thời hạn, DNTN TX còn có quyền yêu cầu Toà án phạt A vì đã vi phạm hợp đồng với mức 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm theo quy định tại Điều 300 và Điều 301 Luật Thương mại năm 2005 chứ không phải 8% giá trị hợp đồng.

Điều 300 Luật Thương mại năm 2005 quy định:

Phạt vi phạm

Phạt vi phạm là việc bên bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm trả một khoản tiền phạt do vi phạm hợp đồng nếu trong hợp đồng có thoả thuận, trừ các trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại Điều 294 của Luật này.

Điều 301 Luật Thương mại năm 2005 quy định:

Mức phạt vi phạm

Mức phạt đối với vi phạm nghĩa vụ hợp đồng hoặc tổng mức phạt đối với nhiều vi phạm do các bên thoả thuận trong hợp đồng, nhưng không quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm, trừ trường hợp quy định tại Điều 266 của Luật này.

Điều 266 Luật Thương mại năm 2005 quy định:

Phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại trong trường hợp kết quả giám định sai

Trường hợp thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định cấp chứng thư giám định có kết quả sai do lỗi vô ý của mình thì phải trả tiền phạt cho khách hàng. Mức phạt do các bên thỏa thuận, nhưng không vượt quá mười lần thù lao dịch vụ giám định.

Trường hợp thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định cấp chứng thư giám định có kết quả sai do lỗi cố ý của mình thì phải bồi thường thiệt hại phát sinh cho khách hàng trực tiếp yêu cầu giám định.

Khách hàng có nghĩa vụ chứng minh kết quả giám định sai và lỗi của thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định.

Nếu trong hợp đồng có quy định về việc DNTN TX phải đảm bảo bán hàng được doanh số nhất định, khi không đạt được doanh số đó DNTN TX bị coi là vi phạm hợp đồng. Tuy nhiên A chỉ có thể huỷ bỏ hợp đồng nếu các bên thoả thuận trong hợp đồng đây là điều kiện để huỷ bỏ hợp đồng hoặc A chứng minh được DNTN TX đã vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng theo quy định tại khoản 13 Điều 3 và Điều 312 Luật Thương mại năm 2005.

Điều 3 Luật Thương mại năm 2005 quy định:

Giải thích từ ngữ

1. Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác.

2. Hàng hóa bao gồm:

a) Tất cả các loại động sản, kể cả động sản hình thành trong tương lai;

b) Những vật gắn liền với đất đai.

3. Thói quen trong hoạt động thương mại là quy tắc xử sự có nội dung rõ ràng được hình thành và lặp lại nhiều lần trong một thời gian dài giữa các bên, được các bên mặc nhiên thừa nhận để xác định quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng thương mại.

4. Tập quán thương mại là thói quen được thừa nhận rộng rãi trong hoạt động thương mại trên một vùng, miền hoặc một lĩnh vực thương mại, có nội dung rõ ràng được các bên thừa nhận để xác định quyền và nghĩa vụ của các bên trong hoạt động thương mại.

5. Thông điệp dữ liệu là thông tin được tạo ra, gửi đi, nhận và lưu giữ bằng phương tiện điện tử.

6. Văn phòng đại diện của thương nhân nước ngoài tại Việt Nam là đơn vị phụ thuộc của thương nhân nước ngoài, được thành lập theo quy định của pháp luật Việt Nam để tìm hiểu thị trường và thực hiện một số hoạt động xúc tiến thương mại mà pháp luật Việt Nam
cho phép.

7. Chi nhánh của thương nhân nước ngoài tại Việt Nam là đơn vị phụ thuộc của thương nhân nước ngoài, được thành lập và hoạt động thương mại tại Việt Nam theo quy định của pháp luật Việt Nam hoặc điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

8. Mua bán hàng hoá là hoạt động thương mại, theo đó bên bán có nghĩa vụ giao hàng, chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua và nhận thanh toán; bên mua có nghĩa vụ thanh toán cho bên bán, nhận hàng và quyền sở hữu hàng hoá theo thỏa thuận.

9. Cung ứng dịch vụ là hoạt động thương mại, theo đó một bên (sau đây gọi là bên cung ứng dịch vụ) có nghĩa vụ thực hiện dịch vụ cho một bên khác và nhận thanh toán; bên sử dụng dịch vụ (sau đây gọi là khách hàng) có nghĩa vụ thanh toán cho bên cung ứng dịch vụ và sử dụng dịch vụ theo thỏa thuận.

10. Xúc tiến thương mại là hoạt động thúc đẩy, tìm kiếm cơ hội mua bán hàng hoá và cung ứng dịch vụ, bao gồm hoạt động khuyến mại, quảng cáo thương mại, trưng bày, giới thiệu hàng hoá, dịch vụ và hội chợ, triển lãm thương mại.

11. Các hoạt động trung gian thương mại là hoạt động của thương nhân để thực hiện các giao dịch thương mại cho một hoặc một số thương nhân được xác định, bao gồm hoạt động đại diện cho thương nhân, môi giới thương mại, uỷ thác mua bán hàng hoá và đại lý thương mại.

12. Vi phạm hợp đồng là việc một bên không thực hiện, thực hiện không đầy đủ hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ theo thoả thuận giữa các bên hoặc theo quy định của Luật này.

13. Vi phạm cơ bản là sự vi phạm hợp đồng của một bên gây thiệt hại cho bên kia đến mức làm cho bên kia không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng.

14. Xuất xứ hàng hoá là nước hoặc vùng lãnh thổ nơi sản xuất ra toàn bộ hàng hoá hoặc nơi thực hiện công đoạn chế biến cơ bản cuối cùng đối với hàng hoá trong trường hợp có nhiều nước hoặc vùng lãnh thổ tham gia vào quá trình sản xuất hàng hoá đó.

15. Các hình thức có giá trị tương đương văn bản bao gồm điện báo, telex, fax, thông điệp dữ liệu và các hình thức khác theo quy định của pháp luật.

Điều 312 Luật Thương mại năm 2005 quy định:

Huỷ bỏ hợp đồng

1. Huỷ bỏ hợp đồng bao gồm hủy bỏ toàn bộ hợp đồng và hủy bỏ một phần hợp đồng.

2. Hủy bỏ toàn bộ hợp đồng là việc bãi bỏ hoàn toàn việc thực hiện tất cả các nghĩa vụ hợp đồng đối với toàn bộ hợp đồng.

3. Hủy bỏ một phần hợp đồng là việc bãi bỏ thực hiện một phần nghĩa vụ hợp đồng, các phần còn lại trong hợp đồng vẫn còn hiệu lực.

4. Trừ các trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại Điều 294 của Luật này, chế tài hủy bỏ hợp đồng được áp dụng trong các trường hợp sau đây:

a) Xảy ra hành vi vi phạm mà các bên đã thoả thuận là điều kiện để hủy bỏ hợp đồng;

b) Một bên vi phạm cơ bản nghĩa vụ hợp đồng.