Trong giai đoạn từ tháng 09/2006 đến tháng 04/2007), ông Van Richard Dang có cho vợ chồng ông Hoàng, bà Lài mượn 9 lần tiền với tổng số tiền là 1.813.235.000 đồng. Trong đó có 5 lần cho vay đầu tiên với các lãi suất thỏa thuận trong khoảng từ 1,1% đến 4%/tháng. Sau khi mượn vợ chồng ông Hoàng bà Lài có trả vốn và lãi nhưng trả lãi không đầy đủ.

Do ông Hoàng bà Lài vi phạm nghĩa vụ trả nợ nên ông Van Richard Dang kiện buộc vợ chồng ông Hoàng trả tiền nợ gốc và lãi còn thiếu là 941.944.845 đồng. Tòa án nhận định theo quy định của Ngân hàng Nhà nước thì từ tháng 09/2006 đến tháng 01/2007 lãi suất cơ bản là 8,25% năm (tương đương 0,6875%/tháng), nhưng thực tế lãi các đương sự thỏa thuận từ 1,1% đến 4%/ tháng, cao hơn 150% so với lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước. Tòa án đã căn cứ điều 476 BLDS 2005 để tính lại lãi suất cho hợp đồng vay bằng đúng 150% lãi suất cơ bản. Đối với phần lãi do chậm nghĩa vụ thanh toán thì Tòa án áp dụng mức lãi suất cơ bản của NHNN theo quy định của Khoản 5 Điều 474 BLDS 2005.

Ý nghĩa của bản án:

BLDS 2005 cấm thỏa thuận lãi vượt quá một mức nào đó nhưng không nêu chế tài khi thỏa thuận vượt quá mức cho phép. Theo bản án số 21, hợp đồng vay sẽ không bị vô hiệu mà chỉ có điều khoản về lãi là không có giá trị pháp lý và cần phải tính lại lãi theo mức cao nhất mà pháp luật cho phép vào từng thời điểm.

Bình luận của tác giả:

Giải pháp của Tòa án nêu trên không thực sự thuyết phục vì giải pháp này không làm giảm ý định cho vay nặng lãi và tạo không tạo ra sự công bằng giữa người có ý thức tôn trọng pháp luật và người không có ý thức tôn trọng pháp luật. VD: nếu chế tài là 150% lãi suất cơ bản thì bên cho vay không ngần ngại ép buộc bên vay khoản lãi cao hơn (VD 300% lãi suất cơ bản) vì nếu ra Tòa thì Tòa án cũng chỉ giảm xuống 150% lãi suất cơ bản. VD: A và B đều cho C vay tiền có lãi suất. A và B đều biết pháp luật không cho phép vượt quá 150% lãi suất cơ bản. A có ý thức tôn trọng pháp luật nên chỉ tính lãi là 145% lãi suất cơ bản. B không có ý thức tôn trọng nên buộc C phải chịu 200% lãi suất cơ bản. Khi xảy ra tranh chấp, áp dụng giải pháp trên của Tòa án thì B sẽ được áp dụng lãi suất 150% lãi suất cơ bản, trong khi A vẫn chỉ được hưởng 145% lãi suất cơ bản như thỏa thuận.

Phương hướng hoàn thiện là hợp đồng vay nặng lãi không có hiệu lực đối với lãi suất thỏa thuận và thay vào đó là lãi suất thấp nhât của Ngân hàng Nhà nước.

Tác giả: Đỗ Văn Đại