Tóm tắt nội dung vụ việc:
Công ty trách nhiệm hữu hạn thá»±c phẩm nÆ°á»›c giải khát A là má»™t doanh nghiệp 100% vốn nÆ°á»›c ngoà i của Hà n Quốc tại Việt Nam (sau đây gá»i tắt là Công ty A) ký hợp đồng đại lý số 005/2010 ngà y 01/02/2010 vá»›i chị Trần Thị T là há»™ có đăng ký kinh doanh, để là m đại lý bán sản phẩm cho Công ty A tại thị xã Hà G, vá»›i số lượng hà ng gồm các sản phẩm là nÆ°á»›c tinh lá»c 3000 thùng trong má»™t tháng tÃnh theo thá»i Ä‘iểm từ ngà y 01/02/2010 đến ngà y 30/4/2010. Còn từ ngà y 01/5/2010 đến ngà y 31/01/2011 má»—i tháng chị T phải tiêu thụ 2400 thùng/tháng. Äối vá»›i mặt hà ng sữa chua Yoyo 300 thùng/tháng, nÆ°á»›c tăng lá»±c Buffalo 500 thùng/tháng. Chị T đồng thá»i cÅ©ng là nhân viên của Công ty A.
Giá cả theo báo giá hà ng tháng do công ty kèm theo chÆ°Æ¡ng trình khuyến mại là có chiết khấu cho đại lý. Hợp đồng có thoả thuáºn trong trÆ°á»ng hợp có tranh chấp thì vụ việc sẽ được giải quyết bởi Toà Kinh tế Toà án nhân dân thà nh phố HN.
Sau khi ký hợp đồng chị Trần Thị T đã thá»±c hiện được 03 tháng, còn tháng 5/2010 chị nghỉ sinh con nên chị có văn bản gá»i Tổng giám đốc xin được nghỉ. Ngà y 01/6/2010, Công ty có Công văn số 024 gá»i cho chị T yêu cầu chị thá»±c hiện hợp đồng đến hết thá»i hạn thoả thuáºn trong hợp đồng. Ngà y 27/4/2011, Công ty A đã có Ä‘Æ¡n khởi kiện tại Tòa án thà nh phố HN yêu cầu chị T phải bồi thÆ°á»ng cho Công ty số tiá»n là 212.520.000 đồng vì không thá»±c hiện tiếp hợp đồng.
PhÃa chị Trần Thị T trình bà y:
Chị có ký hợp đồng đại lý số 005/2010 ngà y 01/02/2010 vá»›i Công ty A và chị đã thá»±c hiện hợp đồng được 03 tháng, nhÆ°ng do sinh con, nên chị phải nghỉ và có gá»i Ä‘Æ¡n đến công ty A xin dừng hợp đồng, ngà y 1/6/2010 Công ty có công văn số 024 yêu cầu chị thá»±c hiện tiếp tháng 6/2010 và chỉ tiêu tháng 5/2010. Chị T đã thá»±c hiện tháng 6/2011 nhÆ° Công ty yêu cầu, còn tháng 5/2011 không quy định trong hợp đồng, nên chị không thá»±c hiện. Mặt khác phÃa Công ty luân chuyển hà ng cháºm và nợ tiá»n chiết khấu của chị năm 2009 chÆ°a thanh toán và chiết khấu đầu năm 2010 cÅ©ng chÆ°a trả cho đại lý, chị Ä‘á» nghị công ty phải thanh toán cho chị.
Bình luáºn:
Có quan Ä‘iểm cho rằng chị T có thể áp dụng Äiá»u 426 BLDS năm 2005 để xin chấm dứt hợp đồng trÆ°á»›c thá»i hạn khi có thông báo trÆ°á»›c cho bên giao đại lý.
Äiá»u 426 BLDS năm 2005 quy định:
ÄÆ¡n phÆ°Æ¡ng chấm dứt thá»±c hiện hợp đồng dân sá»±
1. Má»™t bên có quyá»n Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng chấm dứt thá»±c hiện hợp đồng nếu các bên có thoả thuáºn hoặc pháp luáºt có quy định.
2. Bên Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng chấm dứt thá»±c hiện hợp đồng phải thông báo ngay cho bên kia biết vá» việc chấm dứt hợp đồng, nếu không thông báo mà gây thiệt hại thì phải bồi thÆ°á»ng.
3. Khi hợp đồng bị Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng chấm dứt thá»±c hiện thì hợp đồng chấm dứt từ thá»i Ä‘iểm bên kia nháºn được thông báo chấm dứt. Các bên không phải tiếp tục thá»±c hiện nghÄ©a vụ. Bên đã thá»±c hiện nghÄ©a vụ có quyá»n yêu cầu bên kia thanh toán.
Tuy nhiên quan Ä‘iểm nà y là không đúng bởi: Hợp đồng đại lý giữa hai bên là hợp đồng thÆ°Æ¡ng mại, trÆ°á»›c hết chịu sá»± Ä‘iá»u chỉnh của Luáºt ThÆ°Æ¡ng mại năm 2005. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° tranh chấp số 3, hợp đồng đại lý nà y là hợp đồng đại lý bao tiêu theo quy định tại Äiá»u 169 Luáºt ThÆ°Æ¡ng mại năm 2005. Vì váºy, khi há»™ kinh doanh đã ký hợp đồng bao tiêu đến tháng 01/2011 thì phải có nghÄ©a vụ thá»±c hiện hợp đồng vá»›i số lượng đã cam kết tiêu thụ cho đến hết thá»i hạn nói trên. Quan hệ hợp đồng lao Ä‘á»™ng giữa chị T vá»›i Công ty và quan hệ hợp đồng đại lý là hai quan hệ hợp đồng Ä‘á»™c láºp, chị T không thể lấy lý do nghỉ chế Ä‘á»™ thai sản để xin chấm dứt hợp đồng.
Mặt khác, nếu chị T được quyá»n Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng chấm dứt hợp đồng thì thá»i gian sá»›m nhất mà chị T được dừng hợp đồng là 60 ngà y, kể từ ngà y thông báo theo quy định của Äiá»u 177 Luáºt ThÆ°Æ¡ng mại năm 2005. Trên thá»±c tế thì chị T cÅ©ng đã vi phạm thá»i gian nà y.
Äiá»u 177 Luáºt ThÆ°Æ¡ng mại năm 2005 quy định:
Thá»i hạn đại lý
1. Trừ trÆ°á»ng hợp có thoả thuáºn khác, thá»i hạn đại lý chỉ chấm dứt sau má»™t thá»i gian hợp lý nhÆ°ng không sá»›m hÆ¡n sáu mÆ°Æ¡i ngà y, kể từ ngà y má»™t trong hai bên thông báo bằng văn bản cho bên kia vá» việc chấm dứt hợp đồng đại lý.
2. Trừ trÆ°á»ng hợp có thá»a thuáºn khác, nếu bên giao đại lý thông báo chấm dứt hợp đồng theo quy định tại khoản 1 Äiá»u nà y thì bên đại lý có quyá»n yêu cầu bên giao đại lý bồi thÆ°á»ng má»™t khoản tiá»n cho thá»i gian mà mình đã là m đại lý cho bên giao đại lý đó.
Giá trị của khoản bồi thÆ°á»ng là má»™t tháng thù lao đại lý trung bình trong thá»i gian nháºn đại lý cho má»—i năm mà bên đại lý là m đại lý cho bên giao đại lý. Trong trÆ°á»ng hợp thá»i gian đại lý dÆ°á»›i má»™t năm thì khoản bồi thÆ°á»ng được tÃnh là má»™t tháng thù lao đại lý trung bình trong thá»i gian nháºn đại lý.
3. TrÆ°á»ng hợp hợp đồng đại lý được chấm dứt trên cÆ¡ sở yêu cầu của bên đại lý thì bên đại lý không có quyá»n yêu cầu bên giao đại lý bồi thÆ°á»ng cho thá»i gian mà mình đã là m đại lý cho bên giao đại lý.
Bên cạnh đó, mặc dù Công ty A là má»™t doanh nghiệp có vốn đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoà i nhÆ°ng theo quy định của pháp luáºt thì doanh nghiệp nà y là pháp nhân Việt Nam. Vì váºy khi có tranh chấp và khởi kiện ra Toà án thì Toà án có thẩm quyá»n giải quyết là Toà án nhân dân cấp huyện theo quy định của Äiá»u 29 và Äiá»u 33 Bá»™ luáºt Tố tụng dân sá»±. Việc chị T khởi kiện ra Toà Kinh tế Tòa án nhân dân thà nh phố HN là không đúng vá»›i các quy định của Bá»™ luáºt Tố tụng dân sá»±.
Äiá»u 29 Bá»™ luáºt Tố tụng dân sá»± quy định:
Những tranh chấp vá» kinh doanh, thÆ°Æ¡ng mại thuá»™c thẩm quyá»n giải quyết của Toà án
1. Tranh chấp phát sinh trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh, thÆ°Æ¡ng mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh vá»›i nhau và đá»u có mục Ä‘Ãch lợi nhuáºn bao gồm:
a) Mua bán hà ng hoá;
b) Cung ứng dịch vụ;
c) Phân phối;
d) Äại diện, đại lý;
Ä‘) Ký gá»i;
e) Thuê, cho thuê, thuê mua;
g) Xây dựng;
h) TÆ° vấn, kỹ thuáºt;
i) Váºn chuyển hà ng hoá, hà nh khách bằng Ä‘Æ°á»ng sắt, Ä‘Æ°á»ng bá»™, Ä‘Æ°á»ng thuá»· ná»™i địa;
k) Váºn chuyển hà ng hoá, hà nh khách bằng Ä‘Æ°á»ng hà ng không, Ä‘Æ°á»ng biển;
l) Mua bán cổ phiếu, trái phiếu và giấy tỠcó giá khác;
m) Äầu tÆ°, tà i chÃnh, ngân hà ng;
n) Bảo hiểm;
o) Thăm dò, khai thác.
2. Tranh chấp vá» quyá»n sở hữu trà tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức vá»›i nhau và đá»u có mục Ä‘Ãch lợi nhuáºn.
3. Tranh chấp giữa công ty vá»›i các thà nh viên của công ty, giữa các thà nh viên của công ty vá»›i nhau liên quan đến việc thà nh láºp, hoạt Ä‘á»™ng, giải thể, sáp nháºp, hợp nhất, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty.
4. Các tranh chấp khác vá» kinh doanh, thÆ°Æ¡ng mại mà pháp luáºt có quy định.
Äiá»u 33 Bá»™ luáºt Tố tụng dân sá»± quy định:
Thẩm quyá»n của Toà án nhân dân huyện, quáºn, thị xã, thà nh phố thuá»™c tỉnh
1. Toà án nhân dân huyện, quáºn, thị xã, thà nh phố thuá»™c tỉnh (sau đây gá»i chung là Toà án nhân dân cấp huyện) có thẩm quyá»n giải quyết theo thủ tục sÆ¡ thẩm những tranh chấp sau đây:
a) Tranh chấp vá» dân sá»±, hôn nhân và gia đình quy định tại Äiá»u 25 và Äiá»u 27 của Bá»™ luáºt nà y;
b) Tranh chấp vá» kinh doanh, thÆ°Æ¡ng mại quy định tại các Ä‘iểm a, b, c, d, Ä‘, e, g, h và i khoản 1 Äiá»u 29 của Bá»™ luáºt nà y;
c) Tranh chấp vá» lao Ä‘á»™ng quy định tại khoản 1 Äiá»u 31 của Bá»™ luáºt nà y.
2. Toà án nhân dân cấp huyện có thẩm quyá»n giải quyết những yêu cầu sau đây:
a) Yêu cầu vá» dân sá»± quy định tại các khoản 1, 2, 3 và 4 Äiá»u 26 của Bá»™ luáºt nà y;
b) Yêu cầu vá» hôn nhân và gia đình quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4 và 5 Äiá»u 28 của Bá»™ luáºt nà y.
3. Những tranh chấp, yêu cầu quy định tại khoản 1 và khoản 2 Äiá»u nà y mà có Ä‘Æ°Æ¡ng sá»± hoặc tà i sản ở nÆ°á»›c ngoà i hoặc cần phải uá»· thác tÆ° pháp cho cÆ¡ quan Lãnh sá»± của Việt Nam ở nÆ°á»›c ngoà i, cho Toà án nÆ°á»›c ngoà i không thuá»™c thẩm quyá»n giải quyết của Toà án nhân dân cấp huyện.
Tuy nhiên, cÅ©ng cần lÆ°u ý sá»± khác biệt giữa quy định của Äiá»u 758 BLDS năm 2005 vá» yếu tố nÆ°á»›c ngoà i và hÆ°á»›ng dẫn của Nghị quyết số 01/2005/NQ-HÄTP ngà y 31/3/2005 của Toà án nhân dân tối cao hÆ°á»›ng dẫn Bá»™ luáºt Tố tụng dân sá»± để xác định trÆ°á»ng hợp nà o vụ việc thuá»™c thẩm quyá»n của toà án cấp tỉnh, trÆ°á»ng hợp nà o không.
Theo quy định của Äiá»u 758 BLDS năm 2005 thì quan hệ dân sá»± có yếu tố nÆ°á»›c ngoà i được hiểu:
- Má»™t trong giao dịch dân sá»± có quốc tịch nÆ°á»›c ngoà i (hoặc ngÆ°á»i Việt Nam định cÆ° ở nÆ°á»›c ngoà i);
- Căn cứ để xác láºp, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó theo pháp luáºt nÆ°á»›c ngoà i;
- Tà i sản liên quan đến quan hệ đó ở nước ngoà i.
Trong khi đó, theo hÆ°á»›ng dẫn của Nghị quyết số 01/2005/NQ-HÄTP thì yếu tố chủ thể của giao dịch không phụ thuá»™c và o quốc tịch mà phụ thuá»™c và o việc thá»i Ä‘iểm Toà án thụ lý vụ án thì Ä‘Æ°Æ¡ng sá»± có mặt tại Việt Nam hay không và đương sá»± là tổ chức nÆ°á»›c ngoà i có văn phòng đại diện, chi nhánh ở Việt Nam hay không.
Äiá»u 758 BLDS quy định:
Quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoà i
Quan hệ dân sá»± có yếu tố nÆ°á»›c ngoà i là quan hệ dân sá»± có Ãt nhất má»™t trong các bên tham gia là cÆ¡ quan, tổ chức, cá nhân nÆ°á»›c ngoà i, ngÆ°á»i Việt Nam định cÆ° ở nÆ°á»›c ngoà i hoặc là các quan hệ dân sá»± giữa các bên tham gia là công dân, tổ chức Việt Nam nhÆ°ng căn cứ để xác láºp, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó theo pháp luáºt nÆ°á»›c ngoà i, phát sinh tại nÆ°á»›c ngoà i hoặc tà i sản liên quan đến quan hệ đó ở nÆ°á»›c ngoà i.
Äiểm 4 Mục I Nghị quyết số 01/2005/NQ-HÄTP quy định:
4.1. ÄÆ°Æ¡ng sá»± ở nÆ°á»›c ngoà i bao gồm:
a) ÄÆ°Æ¡ng sá»± là cá nhân không phân biệt là ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i hay ngÆ°á»i Việt Nam mà không có mặt tại Việt Nam và o thá»i Ä‘iểm Toà án thụ lý vụ việc dân sá»±, Ä‘Æ°Æ¡ng sá»± là ngÆ°á»i Việt Nam định cÆ°, là m ăn, há»c táºp, công tác ở nÆ°á»›c ngoà i hoặc ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i không ở Việt Nam có mặt tại Việt Nam để ná»™p Ä‘Æ¡n khởi kiện vụ án dân sá»± hoặc Ä‘Æ¡n yêu cầu giải quyết việc dân sá»± tại Toà án.
Äối vá»›i yêu cầu huá»· việc kết hôn trái pháp luáºt, giải quyết việc ly hôn, các tranh chấp vá» quyá»n và nghÄ©a vụ của vợ chồng, cha, mẹ và con, vá» nháºn cha, mẹ, con, nuôi con nuôi và giám há»™ giữa công dân Việt Nam cÆ° trú ở khu vá»±c biên giá»›i vá»›i công dân của nÆ°á»›c láng giá»ng cùng cÆ° trú ở khu vá»±c biên giá»›i vá»›i Việt Nam, thì theo quy định tại khoản 3 Äiá»u 102 của Luáºt Hôn nhân và gia đình năm 2000 là thuá»™c thẩm quyá»n giải quyết của Toà án nhân dân quáºn, huyện, thị xã, thà nh phố thuá»™c tỉnh nÆ¡i cÆ° trú của công dân Việt Nam.
b) CÆ¡ quan, tổ chức không phân biệt là cÆ¡ quan, tổ chức nÆ°á»›c ngoà i hay cÆ¡ quan, tổ chức Việt Nam mà không có trụ sở, chi nhánh, văn phòng đại Ä‘iện tại Việt Nam và o thá»i Ä‘iểm Toà án thụ lý vụ việc dân sá»±.
4.2. Tà i sản ở nước ngoà i
Tà i sản ở nÆ°á»›c ngoà i là tà i sản được xác định theo quy đỉnh của BLDS ở ngoà i biên giá»›i lãnh thổ của nÆ°á»›c Cá»™ng hoà xã há»™i chủ nghÄ©a Việt Nam tại thá»i Ä‘iểm Toà án thụ lý vụ việc dân sá»±.
4.3. Cần phải uỷ thác tư pháp cho cơ quan Lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoà i, cho Toà án nước ngoà i.
Cần phải uá»· thác tÆ° pháp cho cÆ¡ quan Lãnh sá»± của Việt Nam ở nÆ°á»›c ngoà i, cho Toà án nÆ°á»›c ngoà i là trÆ°á»ng hợp trong quá trình giải quyết vụ việc dân sá»± cần phải tiến hà nh má»™t hoặc má»™t số hoạt Ä‘á»™ng tố tụng dân sá»± ở nÆ°á»›c ngoà i mà Toà án Việt Nam không thể thá»±c hiện được, cần phải yêu cầu cÆ¡ quan Lãnh sá»± của Việt Nam ở nÆ°á»›c ngoà i thá»±c hiện hoặc Ä‘á» nghị Toà án nÆ°á»›c ngoà i thá»±c hiện theo quy định của Ä‘iá»u Æ°á»›c quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nháºp hoặc theo nguyên tắc có Ä‘i có lại.