Luật Thương mại được Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá XI, kì họp thứ 7 thông qua ngày 14/6/2005. Luật này thay thế Luật Thương mại ngày 10/5/1997 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2006 đã đánh dấu một bước phát triển mới của pháp luật thương mại nói chung và pháp luật về mua bán hàng hoá nói riêng.

          Quan hệ mua bán hàng hoá được xác lập và thá»±c hiện thông qua hình thức pháp lí là hợp đồng mua bán hàng hoá (HĐMBHH). HĐMBHH có bản chất chung của hợp đồng, là sá»± thoả thuận nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghÄ©a vụ trong quan hệ mua bán. Dù Luật ThÆ°Æ¡ng mại 2005 không Ä‘Æ°a ra định nghÄ©a về HĐMBHH song có thể các định bản chất pháp lí của HĐMBHH trong thÆ°Æ¡ng mại trên cÆ¡ sở Ä‘iều 428 của Bá»™ luật Dân sá»± về hợp đồng mua bán tài sản (HĐMBTS). Do đó, HĐMBHH trong thÆ°Æ¡ng mại là má»™t dạng cụ thể của HĐMBTS, dù vẫn mang những nét đặc thù riêng về chủ thể, đối tượng, hình thức…, thoả thuận về việc MBHH ở hiện tại hoặc MBHH sẽ có ở má»™t thời Ä‘iểm nào đó trong tÆ°Æ¡ng lai đều có thể là má»™t HĐMB. Quan hệ HĐMBHH sẽ hình thành bất cứ khi nào nếu má»™t chủ thể mua hàng hoá bằng tiền hoặc phÆ°Æ¡ng thức thanh toán khác và nhận quyền sở hữu hàng hoá.

Phân biệt hợp đồng mua bán hàng hoá và hợp đồng mua bán tài sản:

          Thứ nhất, về đối tượng. HĐMBHH trong thÆ°Æ¡ng mại có đối tượng là hàng hoá. Tuy nhiên không thể hiểu theo nghÄ©a thông thường, hàng hoá là sản phẩm lao Ä‘á»™ng của con người, được tạo ra nhằm mục đích thoả mãn nhu cầu của con người hay chỉ bao gồmmáy móc, thiết bị, nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu, hàng tiêu dùng, các Ä‘á»™ng sản khác được lÆ°u thông trên thị trường, nhà ở dùng để kinh doanh Ä‘Æ°á»›i hình thức cho thuê, mua, bán (khoản 3 Điều 5 Luật ThÆ°Æ¡ng Mại 1997). Luật ThÆ°Æ¡ng mại 2005 quy định :

          “Hàng hoá bao gồm :

1. a)Tất cả các loại động sản, kể cả động sản hình thành trong tương lai;
2. b)Những vật gắn liền với đât đai.”

Như vậy, hàng hoá trong thương mại là đối tượng mua bán có thể là hàng hoá hiện đang tồn tại hoặc sẽ có trong tương lai, hàng hoá có thể là động sản hoặc bất động sản được phép lưu thông thương mại và phải loại trừ một số hàng hoá đặc biệt chịu sự điều chỉnh riêng như cổ phiếu, trái phiếu…

          Còn đối tượng của HĐMBTS rá»™ng hÆ¡n là các loại tài sản quy định trong Điều 162 Bá»™ luật Dân sá»± 2005 : vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản được phép giao dịch.

          Thứ hai, về chủ thể. chủ thể trong HĐMBHH chủ yếu là thÆ°Æ¡ng nhân. Khái niệm về thÆ°Æ¡ng nhân được đề cập đến trong khoản 1 Điều 6 Luật ThÆ°Æ¡ng mại bao gồm : tổ chức kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân hoạt Ä‘á»™ng thÆ°Æ¡ng mại má»™t cách Ä‘á»™c lập, thường xuyên và có đăng kí kinh doanh. ThÆ°Æ¡ng nhân là chủ thể của HĐMBHH có thể là thÆ°Æ¡ng nhân Việt Nam hoặc thÆ°Æ¡ng nhân nÆ°á»›c ngoài (trong HĐMBHH quốc tế). Ngoài chủ thể là thÆ°Æ¡ng nhân, các tổ chức, cá nhân không phải là thÆ°Æ¡ng nhân cÅ©ng có thể trở thành chủ thể của HĐMBHH. Hoạt Ä‘á»™ng của chủ thể không phải là thÆ°Æ¡ng nhân và không nhằm mục đích lợi nhuận trong quan hệ HĐMBHH chỉ phải tuân theo Luật ThÆ°Æ¡ng maị khi chủ thể này lá»±a chọn áp dụng Luật ThÆ°Æ¡ng mại.

          Trong khi đó, chủ thể tham gia HĐMBTS có thể là mọi tổ chức, cá nhân đầy đủ năng lá»±c, có nhu cầu mua bán tài sản, có sá»± mở rá»™ng hÆ¡n rất nhiều so vá»›i chủ thể trong HĐMBHH.

          Thứ ba, về mục đích. HĐMBHH trong thÆ°Æ¡ng mại chủ yếu là để kinh doanh thu lợi nhuận cho các thÆ°Æ¡ng nhân. Chỉ phần nào đó phục vụ mục đích tiêu dùng và các mục đích khác cho cả thÆ°Æ¡ng nhân và những chủ thể không phải thÆ°Æ¡ng nhân tuỳ theo mong muốn và nhu cầu của họ trong từng thời Ä‘iểm.

          HĐMBTS lại không nhất thiết là có mục đích kinh doanh mà có thể nhằm nhiều mục đích khác nhau nhÆ° : tiêu dùng, tặng, cho, làm từ thiện hoặc Ä‘Æ¡n giản là vì sở thích…Sá»± khác nhau này là do yếu tố chủ thể quyết định. Vì chủ thể chủ yếu của HĐMBHH là thÆ°Æ¡ng nhân, mà đã nói đến thÆ°Æ¡ng nhân thì khó có thể không nhắc đến lợi nhuận, hoạt Ä‘á»™ng chính của họ là kinh doanh và thu lợi nhiận, không có lợi nhuận họ không thể tồn tại lâu dài dù vốn đầu tÆ° có lá»›n Ä‘i nữa.

          Thứ tÆ°, về hình thức. Ta hầu nhÆ° không thấy sá»± khác biệt nào khi so sánh Điều 401 về hình thức hợp Ä‘á»™ng dân sá»± của Bá»™ luật Dân sá»± 2005 vá»›i Điều 24 về hình thức HĐMBHH của Luật ThÆ°Æ¡ng mại 2005. Chúng đều có thể xác lập bằng lời nói, văn bản hoặc hành vi cụ thể. Tuy nhiên, trong thá»±c tế kinh doanh chúng ta thấy rằng, đối tượng là hàng hoá thường mang số lượng nhiều, giá trị lá»›n và để đảm bảo lợi ích, tránh xảy ra tranh chấp không đáng có thì hình thức hợp đồng bằng văn bản hay được Æ°u tiên do những Æ°u Ä‘iểm vốn có của nó (minh bạch, rõ ràng, có thể dá»… dàng Ä‘Æ°a ra làm bằng chứng khi có tranh chấp).

          Thứ năm, về ná»™i dung. Ná»™i dung của HĐMBHH là các Ä‘iều khoản do các bên thoả thuận, thể hiện quyền và nghÄ©a vụ của các bên trong quan hệ hợp đồng, là sá»± phát triển tiếp tục những quy định của dân luật truyền thống về HĐMBTS. Có rất nhều sá»± tiếp tục tạo nên sá»± khác biệt nhÆ° :

          Khó có thể tìm thấy Ä‘iều luật cụ thể trong Bá»™ luật Dân sá»± về nghÄ©a vụ bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ của HĐMBTS, nhÆ°ng trong Luật ThÆ°Æ¡ng mại được đề cập trong Điều 46 nhÆ° sau:

          “1. Bên bán không được bán hàng hoá vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Bên bán phải chịu trách nhiệm trong trường hợp có tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ vá»›i hàng hoá đã bán.

2. Trường hợp bên mua yêu cầu bên bán phải tuân theo bản vẽ kĩ thuật, thiết kế, công thức hoặc những số liệu chi tiết do bên mua cung cấp thì bên mua phải chịu trách nhiệm về các khiếu nại liên quan đến những vi phạm quyền sử hữu trí tuệ phát sinh từ việc bên bán đã tuân thủ những yêu cầu của bên mua.”

Điểm đặc biệt hơn, giá không phải là nội dung bắt buộc để HĐMBHH có hiệu lực. Bởi ngay cả khi không có sự thoả thuận về giá hàng hoá, không có sự toản thuận về phương pháp xác định giá và cũng không có bất kì chỉ dẫn nào khác về giá thì giá của hàng hoá được xác định theo giá của loại hàng hoá đó trong các điều kiện tương tự về phương thức giao hàng, thời điểm mua bán hàng hoá, thị trường địa lí, phương thức thanh toán và các điều kiện khác có ảnh hưởng đến giá (Điều 52 Luật Thương mại 2005). Trong HĐMBTS thường mang tính chất nhỏ, lẻ thì việc toản thuận về giá mang ý nghĩa rất lớn. Để tránh xảy ra tranh chấp các chủ thể, đặc biệt là các thương nhân phải rất chú ý điểm khác biệt này trong kinh doanh.