Luáºt Thương mại được Quốc há»™i nước Cá»™ng hoà xã há»™i chá»§ nghÄ©a Việt Nam khoá XI, kì há»p thứ 7 thông qua ngà y 14/6/2005. Luáºt nà y thay thế Luáºt Thương mại ngà y 10/5/1997 và có hiệu lá»±c thi hà nh từ ngà y 1/1/2006 đã đánh dấu má»™t bước phát triển má»›i cá»§a pháp luáºt thương mại nói chung và pháp luáºt vá» mua bán hà ng hoá nói riêng.
Quan hệ mua bán hà ng hoá được xác láºp và thá»±c hiện thông qua hình thức pháp là là hợp đồng mua bán hà ng hoá (HÄMBHH). HÄMBHH có bản chất chung cá»§a hợp đồng, là sá»± thoả thuáºn nhằm xác láºp, thay đổi hoặc chấm dứt các quyá»n và nghÄ©a vụ trong quan hệ mua bán. Dù Luáºt Thương mại 2005 không đưa ra định nghÄ©a vá» HÄMBHH song có thể các định bản chất pháp là cá»§a HÄMBHH trong thương mại trên cÆ¡ sở Ä‘iá»u 428 cá»§a Bá»™ luáºt Dân sá»± vá» hợp đồng mua bán tà i sản (HÄMBTS). Do đó, HÄMBHH trong thương mại là má»™t dạng cụ thể cá»§a HÄMBTS, dù vẫn mang những nét đặc thù riêng vá» chá»§ thể, đối tượng, hình thức…, thoả thuáºn vá» việc MBHH ở hiện tại hoặc MBHH sẽ có ở má»™t thá»i Ä‘iểm nà o đó trong tương lai Ä‘á»u có thể là má»™t HÄMB. Quan hệ HÄMBHH sẽ hình thà nh bất cứ khi nà o nếu má»™t chá»§ thể mua hà ng hoá bằng tiá»n hoặc phương thức thanh toán khác và nháºn quyá»n sở hữu hà ng hoá.
Phân biệt hợp đồng mua bán hà ng hoá và hợp đồng mua bán tà i sản:
Thứ nhất, vỠđối tượng. HÄMBHH trong thương mại có đối tượng là hà ng hoá. Tuy nhiên không thể hiểu theo nghÄ©a thông thưá»ng, hà ng hoá là sản phẩm lao động cá»§a con ngưá»i, được tạo ra nhằm mục Ä‘Ãch thoả mãn nhu cầu cá»§a con ngưá»i hay chỉ bao gồmmáy móc, thiết bị, nguyên liệu, nhiên liệu, váºt liệu, hà ng tiêu dùng, các động sản khác được lưu thông trên thị trưá»ng, nhà ở dùng để kinh doanh đưới hình thức cho thuê, mua, bán (khoản 3 Äiá»u 5 Luáºt Thương Mại 1997). Luáºt Thương mại 2005 quy định :
“Hà ng hoá bao gồm :
- a)Tất cả các loại động sản, kể cả động sản hình thà nh trong tương lai;
- b)Những váºt gắn liá»n vá»›i đât Ä‘ai.â€
Như váºy, hà ng hoá trong thương mại là đối tượng mua bán có thể là hà ng hoá hiện Ä‘ang tồn tại hoặc sẽ có trong tương lai, hà ng hoá có thể là động sản hoặc bất động sản được phép lưu thông thương mại và phải loại trừ má»™t số hà ng hoá đặc biệt chịu sá»± Ä‘iá»u chỉnh riêng như cổ phiếu, trái phiếu…
Còn đối tượng cá»§a HÄMBTS rá»™ng hÆ¡n là các loại tà i sản quy định trong Äiá»u 162 Bá»™ luáºt Dân sá»± 2005 : váºt, tiá»n, giấy tá» có giá và các quyá»n tà i sản được phép giao dịch.
Thứ hai, vá» chá»§ thể. chá»§ thể trong HÄMBHH chá»§ yếu là thương nhân. Khái niệm vá» thương nhân được đỠcáºp đến trong khoản 1 Äiá»u 6 Luáºt Thương mại bao gồm : tổ chức kinh tế được thà nh láºp hợp pháp, cá nhân hoạt động thương mại má»™t cách độc láºp, thưá»ng xuyên và có đăng kà kinh doanh. Thương nhân là chá»§ thể cá»§a HÄMBHH có thể là thương nhân Việt Nam hoặc thương nhân nước ngoà i (trong HÄMBHH quốc tế). Ngoà i chá»§ thể là thương nhân, các tổ chức, cá nhân không phải là thương nhân cÅ©ng có thể trở thà nh chá»§ thể cá»§a HÄMBHH. Hoạt động cá»§a chá»§ thể không phải là thương nhân và không nhằm mục Ä‘Ãch lợi nhuáºn trong quan hệ HÄMBHH chỉ phải tuân theo Luáºt Thương maị khi chá»§ thể nà y lá»±a chá»n áp dụng Luáºt Thương mại.
Trong khi đó, chá»§ thể tham gia HÄMBTS có thể là má»i tổ chức, cá nhân đầy đủ năng lá»±c, có nhu cầu mua bán tà i sản, có sá»± mở rá»™ng hÆ¡n rất nhiá»u so vá»›i chá»§ thể trong HÄMBHH.
Thứ ba, vá» mục Ä‘Ãch. HÄMBHH trong thương mại chá»§ yếu là để kinh doanh thu lợi nhuáºn cho các thương nhân. Chỉ phần nà o đó phục vụ mục Ä‘Ãch tiêu dùng và các mục Ä‘Ãch khác cho cả thương nhân và những chá»§ thể không phải thương nhân tuỳ theo mong muốn và nhu cầu cá»§a há» trong từng thá»i Ä‘iểm.
HÄMBTS lại không nhất thiết là có mục Ä‘Ãch kinh doanh mà có thể nhằm nhiá»u mục Ä‘Ãch khác nhau như : tiêu dùng, tặng, cho, là m từ thiện hoặc đơn giản là vì sở thÃch…Sá»± khác nhau nà y là do yếu tố chá»§ thể quyết định. Vì chá»§ thể chá»§ yếu cá»§a HÄMBHH là thương nhân, mà đã nói đến thương nhân thì khó có thể không nhắc đến lợi nhuáºn, hoạt động chÃnh cá»§a há» là kinh doanh và thu lợi nhiáºn, không có lợi nhuáºn há» không thể tồn tại lâu dà i dù vốn đầu tư có lá»›n Ä‘i nữa.
Thứ tư, vá» hình thức. Ta hầu như không thấy sá»± khác biệt nà o khi so sánh Äiá»u 401 vá» hình thức hợp động dân sá»± cá»§a Bá»™ luáºt Dân sá»± 2005 vá»›i Äiá»u 24 vá» hình thức HÄMBHH cá»§a Luáºt Thương mại 2005. Chúng Ä‘á»u có thể xác láºp bằng lá»i nói, văn bản hoặc hà nh vi cụ thể. Tuy nhiên, trong thá»±c tế kinh doanh chúng ta thấy rằng, đối tượng là hà ng hoá thưá»ng mang số lượng nhiá»u, giá trị lá»›n và để đảm bảo lợi Ãch, tránh xảy ra tranh chấp không đáng có thì hình thức hợp đồng bằng văn bản hay được ưu tiên do những ưu Ä‘iểm vốn có cá»§a nó (minh bạch, rõ rà ng, có thể dá»… dà ng đưa ra là m bằng chứng khi có tranh chấp).
Thứ năm, vá» ná»™i dung. Ná»™i dung cá»§a HÄMBHH là các Ä‘iá»u khoản do các bên thoả thuáºn, thể hiện quyá»n và nghÄ©a vụ cá»§a các bên trong quan hệ hợp đồng, là sá»± phát triển tiếp tục những quy định cá»§a dân luáºt truyá»n thống vá» HÄMBTS. Có rất nhá»u sá»± tiếp tục tạo nên sá»± khác biệt như :
Khó có thể tìm thấy Ä‘iá»u luáºt cụ thể trong Bá»™ luáºt Dân sá»± vá» nghÄ©a vụ bảo đảm quyá»n sở hữu trà tuệ cá»§a HÄMBTS, nhưng trong Luáºt Thương mại được đỠcáºp trong Äiá»u 46 như sau:
“1. Bên bán không được bán hà ng hoá vi phạm quyá»n sở hữu trà tuệ. Bên bán phải chịu trách nhiệm trong trưá»ng hợp có tranh chấp liên quan đến quyá»n sở hữu trà tuệ vá»›i hà ng hoá đã bán.
2. Trưá»ng hợp bên mua yêu cầu bên bán phải tuân theo bản vẽ kÄ© thuáºt, thiết kế, công thức hoặc những số liệu chi tiết do bên mua cung cấp thì bên mua phải chịu trách nhiệm vá» các khiếu nại liên quan đến những vi phạm quyá»n sá» hữu trà tuệ phát sinh từ việc bên bán đã tuân thá»§ những yêu cầu cá»§a bên mua.â€
Äiểm đặc biệt hÆ¡n, giá không phải là ná»™i dung bắt buá»™c để HÄMBHH có hiệu lá»±c. Bởi ngay cả khi không có sá»± thoả thuáºn vá» giá hà ng hoá, không có sá»± toản thuáºn vá» phương pháp xác định giá và cÅ©ng không có bất kì chỉ dẫn nà o khác vá» giá thì giá cá»§a hà ng hoá được xác định theo giá cá»§a loại hà ng hoá đó trong các Ä‘iá»u kiện tương tá»± vá» phương thức giao hà ng, thá»i Ä‘iểm mua bán hà ng hoá, thị trưá»ng địa lÃ, phương thức thanh toán và các Ä‘iá»u kiện khác có ảnh hưởng đến giá (Äiá»u 52 Luáºt Thương mại 2005). Trong HÄMBTS thưá»ng mang tÃnh chất nhá», lẻ thì việc toản thuáºn vá» giá mang ý nghÄ©a rất lá»›n. Äể tránh xảy ra tranh chấp các chá»§ thể, đặc biệt là các thương nhân phải rất chú ý Ä‘iểm khác biệt nà y trong kinh doanh.