Ngoà i việc áp dụng các quy định vá» giao dịch dân sá»± vô hiệu để xác định trưá»ng hợp nà o bị coi là hợp đồng vô hiệu và cách thức xá» lý và giải quyết háºu quả cá»§a hợp đồng dân sá»± vô hiệu, Äiá»u 410 BLDS 2005 còn quy định mối quan hệ giữa hợp đồng chÃnh và hợp đồng phụ khi má»™t trong số hợp đồng nà y bị xác định là vô hiệu.
Xuất phát từ quy định: hợp đồng phụ là hợp đồng mà hiệu lá»±c cá»§a nó phụ thuá»™c và o hợp đồng chÃnh nên khi hợp đồng chÃnh vô hiệu thì hợp đồng phụ cÅ©ng vô hiệu; nhưng ngược lại hợp đồng chÃnh là hợp đồng mà hiệu lá»±c cá»§a nó không phụ thuá»™c và o hợp đồng phụ nên khi hợp đồng phụ vô hiệu không là m mất Ä‘i hiệu lá»±c cá»§a hợp đồng chÃnh. Tuy nhiên, việc áp dụng quy định nà y cÅ©ng có những trưá»ng hợp ngoại lệ như sau:
- Khi hợp đồng chÃnh vô hiệu, các bên đã thá»a thuáºn hợp đồng phụ là hợp đồng thay thế hợp đồng chÃnh, thì chỉ hợp đồng chÃnh vô hiệu còn hợp đồng phụ vẫn có hiệu lá»±c. Äây là trưá»ng hợp hợp đồng phụ được láºp ra đã bao gồm các Ä‘iá»u khoản thể hiện đầy đủ ná»™i dung cá»§a hợp đồng là thá»a thuáºn giữa các bên và có thể áp dụng độc láºp.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng: xét vá» bản chất và mục Ä‘Ãch cá»§a hợp đồng nên đối vá»›i hợp đồng phụ thể hiện sá»± thá»a thuáºn cá»§a các bên tham gia giao kết hợp đồng dân sá»± nhằm bảo đảm thá»±c hiện nghÄ©a vụ dân sá»± cá»§a bên có nghÄ©a vụ thì không áp dụng quy định nà y. Hợp đồng phụ trong trưá»ng hợp nà y luôn luôn phụ thuá»™c và o hiệu lá»±c cá»§a hợp đồng chÃnh, hay nói cách khác khi hợp đồng chÃnh vô hiệu thì hợp đồng phụ cÅ©ng vô hiệu.
- Trong trưá»ng hợp chỉ hợp đồng phụ vô hiệu nhưng bản hợp đồng nà y là má»™t bá»™ pháºn không thể tách rá»i cá»§a bản hợp đồng chÃnh thì hợp đồng chÃnh cÅ©ng bị vô hiệu.
Ngoà i các quy định tại Äiá»u 410 vá» hợp đồng vô hiệu đã phân tÃch ở trên, BLDS 2005 cÅ©ng bổ sung các quy định vá» vô hiệu từng phần cá»§a hợp đồng ở các Ä‘iá»u trước. Và dụ: quy định hợp đồng theo mẫu có Ä‘iá»u khoản miá»…n trách nhiệm cá»§a bên đưa ra hợp đồng theo mẫu, hoặc tăng trách nhiệm, hoặc bị loại bá» quyá»n, lợi Ãch chÃnh đáng cá»§a bên chấp nháºn ký hợp đồng theo mẫu không có hiệu lá»±c (khoản 3 Äiá»u 407); phụ lục cá»§a hợp đồng có Ä‘iá»u khoản trái vá»›i Ä‘iá»u khoản cá»§a hợp đồng thì Ä‘iá»u khoản cá»§a phụ lục hợp đồng không có hiệu lá»±c (khoản 2 Äiá»u 408).
- Äiá»u 411 BLDS 2005 quy định trưá»ng hợp vì lý do khách quan mà đối tượng cá»§a hợp đồng không thể thá»±c hiện được thì hợp đồng đó vô hiệu. Lý do khách quan là các lý do không phụ thuá»™c và o ý chà chá»§ quan cá»§a các bên tham gia giao kết hợp đồng. Các lý do khách quan có thể xuất phát từ các Ä‘iá»u kiện thiên nhiên, hoặc do chÃnh sách cá»§a Nhà nước thay đổi...
Và dụ: vá» nguyên tắc đối tượng cá»§a hợp đồng phải là tà i sản được phép lưu thông, các công việc mà pháp luáºt không cấm thá»±c hiện để bảo đảm tráºt tá»± xã há»™i. Tuy nhiên, có những trưá»ng hợp khi ký kết hợp đồng, đối tượng cá»§a hợp đồng là tà i sản được lưu thông nhưng đến khi thá»±c hiện hợp đồng má»›i có quy định không được phép mua bán, xuất nháºp khẩu tà i sản đó (và dụ: đối vá»›i má»™t số loà i gá»— quý...). Trong trưá»ng hợp nà y, nếu hợp đồng hoà n toà n chưa được thá»±c hiện sẽ bị vô hiệu. Nếu hợp đồng đã được thá»±c hiện má»™t phần thì phần hợp đồng chưa được thá»±c hiện trước khi có quy định cấm mua, bán, xuất nháºp khẩu tà i sản còn lại má»›i vô hiệu. Tương tá»± như váºy, nếu hợp đồng có nhiá»u đối tượng mà chỉ có má»™t hoặc má»™t số đối tượng không thể thá»±c hiện được thì chỉ má»™t phần hợp đồng liên quan đến đối tượng không thể thá»±c hiện đó vô hiệu, còn phần hợp đồng liên quan đến đối tượng khác vẫn có hiệu lá»±c.
Khoản 2 Äiá»u 411 BLDS 2005 được quy định nhằm hạn chế sá»± lạm dụng cá»§a má»™t bên khi biết rõ hoặc buá»™c phải biết đối tượng cá»§a hợp đồng không thể thá»±c hiện được nhưng vì mục Ä‘Ãch nà o đó mà vẫn cố tình giao kết hợp đồng và gây thiệt hại cho bên kia.