Tranh chấp hợp đồng mua bán dây chuyền thiết bị giữa Công ty xây dựng A và Công ty trách nhiệm hữu hạn TX

Tóm tắt nội dung vụ việc:

Công ty xây dựng A thuộc Tổng công ty xây dựng MT là doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa thành Công ty cổ phần xây dựng 81.

Trước đó, ngày 24/7/2010, Công ty xây dựng A và Công ty trách nhiệm hữu hạn TX (gọi tắt là Công ty TX) ký Hợp đồng mua bán số 611/HĐKT/2010 kèm theo các phụ lục hợp đồng với nội dung: Công ty TX cung cấp cho Công ty xây dựng A dây chuyền thiết bị đồng bộ sản xuất tấm trần nhựa; dây chuyền sản xuất phụ kiện PVC và các hệ thống điện động lực, hệ thống nước làm mát, hệ thống khí nén dùng cho các dây chuyền trên. Tổng giá trị hợp đồng là 212.304 USD. Thời gian giao hàng là 45 ngày; thời gian đưa dây chuyền vào hoạt động là 90 ngày, kể từ ngày hợp đồng có hiệu lực.

Thực hiện Hợp đồng, ngày 31/12/2010 Công ty TX đã bàn giao toàn bộ 03 dây chuyền và được hai bên ký nhận vào biên bản ngày 01/01/2011. Ngày 21, 22/9/2011, hai bên ký biên bản nghiệm thu hạng mục công trình để đưa vào sử dụng. Tuy nhiên Công ty xây dựng A mới chỉ thanh toán 100.000 USD cho Công ty TX.

Trong quá trình phát sinh tranh chấp về việc thanh toán thì Công ty cổ phần xây dựng A được tách thành hai công ty là Công ty cổ phần xây dựng A và Công ty cổ phần xây dựng B, một số hàng hoá mua của Công ty TX đã chuyển giao cho Công ty cổ phần xây dựng B quản lý, sử dụng.

Đầu năm 2012, Công ty TX khởi kiện yêu cầu Công ty cổ phần xây dựng A thanh toán 112.304 USD và lãi chậm trả là 896.690.273 đồng.

Bình luận:

- Có quan điểm cho rằng việc tách công ty là chuyện nội bộ của Công ty cổ phần xây dựng A nên chỉ xác định Công ty cổ phần xây dựng A là bị đơn. Quan điểm này là không đúng.

Trước hết cần xác định việc Công ty TX khởi kiện Công ty cổ phần xây dựng A là đúng vì Công ty này kế thừa mọi quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của Công ty xây dựng A trước khi cổ phần hóa. Tuy nhiên, sau khi cổ phần hóa, trong quá trình thực hiện hợp đồng, Công ty cổ phần xây dựng A đã được tách thành hai Công ty là Công ty cổ phần xây dựng A và Công ty cổ phần xây dựng B, vì vậy, phải áp dụng khoản 3 Điều 151 Luật Doanh nghiệp 2005 để xác định trách nhiệm liên đới của công ty bị tách và công ty được tách về các khoản nợ chưa thanh toán, cụ thể là trách nhiệm của Công ty cổ phần xây dựng A và Công ty cổ phần xây dựng B.

Điều 151 Luật Doanh nghiệp năm 2005 quy định:

Tách doanh nghiệp

1. Công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần có thể tách bằng cách chuyển một phần tài sản của công ty hiện có (sau đây gọi là công ty bị tách) để thành lập một hoặc một số công ty mới cùng loại (sau đây gọi là công ty được tách); chuyển một phần quyền và nghĩa vụ của công ty bị tách sang công ty được tách mà không chấm dứt tồn tại của công ty bị tách.

2. Thủ tục tách công ty trách nhiệm hữu hạn và công ty cổ phần được quy định như sau:

Hội đồng thành viên, chủ sở hữu công ty hoặc Đại hội đồng cổ đông của công ty bị tách thông qua quyết định tách công ty theo quy định của Luật này và Điều lệ công ty. Quyết định tách công ty phải có các nội dung chủ yếu về tên, địa chỉ trụ sở chính của công ty bị tách; tên công ty được tách sẽ thành lập; phương án sử dụng lao động; giá trị tài sản, các quyền và nghĩa vụ được chuyển từ công ty bị tách sang công ty được tách; thời hạn thực hiện tách công ty. Quyết định tách công ty phải được gửi đến tất cả các chủ nợ và thông báo cho người lao động biết trong thời hạn mười lăm ngày, kể từ ngày thông qua quyết định.

Các thành viên, chủ sở hữu công ty hoặc các cổ đông của công ty được tách thông qua Điều lệ, bầu hoặc bổ nhiệm Chủ tịch Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và tiến hành đăng ký kinh doanh theo quy định của Luật này. Trong trường hợp này, hồ sơ đăng ký kinh doanh phải kèm theo quyết định tách công ty quy định tại điểm a khoản này.

Sau khi đăng ký kinh doanh, công ty bị tách và công ty được tách phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị tách, trừ trường hợp công ty bị tách, công ty mới thành lập, chủ nợ, khách hàng và người lao động của công ty bị tách có thoả thuận khác.

Vì vậy, nếu giữa TX và Công ty cổ phần A, Công ty cổ phần B đã có thoả thuận về việc Công ty cổ phần A chịu toàn bộ trách nhiệm về nghĩa vụ thanh toán đối với hợp đồng này thì mới xác định chỉ Công ty cổ phần A là bị đơn của vụ kiện.

- Hợp đồng mua bán hàng hoá giữa hai bên thoả thuận thanh toán bằng USD là đã vi phạm quy định về hạn chế giao dịch bằng ngoại hối (Điều 22 Pháp lệnh Ngoại hối năm 2005 và Điều 29 Nghị định số 160/2006/NĐ-CP ngày 28/12/2006 quy định chi tiết thi hành pháp lệnh Ngoại hối (49)). Hợp đồng được coi là vô hiệu do vi phạm điều cấm theo quy định tại Điều 122 BLDS năm 2005.

Điều 122 BLDS quy định:

Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự

Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:

Người tham gia giao dịch có năng lực hành vi dân sự;

Mục đích và nội dung của giao dịch không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội;

Người tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện.

Hình thức giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch trong trường hợp pháp luật có quy định.

Các trường hợp được coi là vi phạm điều luật “cấm” là vi phạm những quy định cấm không được làm (ví dụ: Điều 11 Luật Doanh nghiệp năm 2005 quy định về các hành vi bị cấm), không cho phép làm mà vẫn làm (ví dụ: quy định của Điều 22 Pháp lệnh Ngoại hối), không có thẩm quyền làm mà vẫn làm (ví dụ: chồng tự định đoạt tài sản chung vợ chồng khi chưa có sự đồng ý của vợ) và buộc phải làm mà không làm (ví dụ: doanh nghiệp buộc phải hoạt động kinh doanh theo đúng ngành nghề đã đăng ký nhưng đã kinh doanh không đúng).

Điều 22 Pháp lệnh Ngoại hối quy định:

Trên lãnh thổ Việt Nam, mọi giao dịch, thanh toán, niêm yết, quảng cáo của người cư trú, người không cư trú không được thực hiện bằng ngoại hối, trừ các giao dịch với tổ chức tín dụng, các trường hợp thanh toán thông qua trung gian gồm thu hộ, uỷ thác, đại lý và các trường hợp cần thiết khác được Thủ tướng Chính phủ cho phép.

Điều 29 Nghị định số 160/2006/NĐ-CP quy định:

Trên lãnh thổ Việt Nam, mọi giao dịch, thanh toán, niêm yết, quảng cáo của người cư trú, người không cư trú không được thực hiện bằng ngoại hối trừ các trường hợp sau:

- Các giao dịch với tổ chức tín dụng và tổ chức khác được phép cung ứng dịch vụ ngoại hối;

- Người cư trú là tổ chức được điều chuyển vốn nội bộ bằng ngoại tệ chuyển khoản (giữa đơn vị có tư
cách pháp nhân với đơn vị hạch toán phụ thuộc và ngược lại);

- Người cư trú được góp vốn bằng ngoại tệ để thực hiện dự án đầu tư nước ngoài tại Việt Nam;

- Người cư trú được nhận thanh toán bằng ngoại tệ chuyển khoản theo hợp đồng uỷ thác xuất, nhập khẩu;

- Người cư trú là nhà thầu trong nước, nhà thầu nước ngoài được nhận thanh toán bằng ngoại tệ chuyển khoản từ chủ đầu tư, nhà thầu chính để thanh toán, chi trả và chuyển ra nước ngoài;

- Người cư trú là tổ chức kinh doanh dịch vụ bảo hiểm được nhận ngoại tệ chuyển khoản của người mua bảo hiểm đối với các loại hàng hoá và dịch vụ phải mua tái bảo hiểm ở nước ngoài;

- Người cư trú là tổ chức kinh doanh hàng miễn thuế, tổ chức cung ứng dịch vụ ở khu cách ly tại các cửa khẩu quốc tế, tổ chức kinh doanh kho ngoại quan được nhận thanh toán bằng ngoại tệ và đồng Việt Nam từ việc cung cấp hàng hoá và cung ứng dịch vụ;

- Người cư trú là cơ quan hải quan, công an cửa khẩu tại các cửa khẩu quốc tế và kho ngoại quan được nhận ngoại tệ từ người không cư trú đối với các loại thuế, phí thị thực xuất nhập cảnh hoặc phí cung ứng dịch vụ;

- Người không cư trú là cơ quan ngoại giao, cơ quan lãnh sự được thu phí thị thực xuất nhập cảnh và các loại phí, lệ phí khác bằng ngoại tệ;

- Người không cư trú và người cư trú là người nước ngoài được nhận lương, thưởng và phụ cấp bằng ngoại tệ từ người cư trú, người không cư trú là tổ chức;

- Người không cư trú được chuyển khoản bằng ngoại tệ cho người không cư trú khác hoặc thanh toán cho người cư trú tiền xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ;

- Các trường hợp khác được Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xem xét, chấp thuận.