Ngày 04/09/1997, Công ty cà phê EASIM và Công ty ô tô Đắc Lắc cùng nhau ký kết hợp đồng kinh tế số 39/HĐKT. Theo hợp đồng, Công ty ô tô Đắc Lắc nhận chế tạo hệ thống chế biến cà phê cho Công ty cà phê; tổng giá trị hợp đồng là 948.000.000 đ. Hai bên đã ký biên bản nghiệm thu bàn giao công trình; Công ty cà phê đã thanh toán 821.376.000 đ và hiện còn nợ Công ty ô tô Đắc Lắc 126.600.000 đ.

Các bên có tranh chấp và Tòa án đã tuyên hợp đồng vô hiệu với lý do vào thời điểm ký hợp đồng, cũng như trong quá trình thực hiện hợp đồng và đến trước thời điểm phát sinh tranh chấp, Công ty cơ khí ô tô Đắc Lắc vẫn chưa có đăng ký kinh doanh để thực hiện công việc đã thỏa thuận trong hợp đồng. Tuy nhiên, khi xử lý hậu quả vô hiệu, Tòa tối cao đã nhận định hai dây chuyền cà phê đã được Công ty EASIM đưa vào khai thác, sử dụng và chế biến được cà phê để xuất bán. Do vậy, Công ty ô tô Đắc Lắc không phải trả lại tiền và nhận lại thiết bị; công ty cà phê được giữ lại thiết bị nhưng phải thanh toán 126.600.000 đ còn thiếu cho công ty ô tô Đắc Lắc. Công ty cà phê không phải trả lãi quá hạn cho việc thanh toán chậm 126.000.000 đ cho công ty ô tô Đắc Lắc.

Ý nghĩa bản án:

Trong một số trường hợp, nếu tài sản đã được bên mua đưa vào khai thác, sử dụng thì các bên không phải hoàn trả lại cho nhau tài sản đã được giao nhận mặc dù hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu. Ngoài ra, nếu bên mua chưa thanh toán đủ tiền cho bên bán theo hợp đồng thì bên mua phải thanh toán tiếp số tiền còn thiếu và không phải trả lãi cho khoản chậm trả này[1].

Lưu ý:

Trên thá»±c tế, đối vá»›i các hợp đồng thuê tài sản bị vô hiệu do vi phạm quy định về hình thức (hoặc thậm chí vi phạm quy định về ná»™i dung nhÆ° vi phạm quy định về quản lý ngoại hối, vi phạm quy định về đăng ký kinh doanh …) Tòa án vẫn buá»™c bên thuê phải trả tiền thuê theo hợp đồng cho khoảng thời gian thá»±c tế thuê tài sản và bên cho thuê được nhận số tiền đó (nếu tiền thuê bằng ngoại tệ thì Tòa án sẽ quy đổi sang tiền Việt theo tỉ giá của Ngân hàng Nhà nÆ°á»›c áp dụng vào ngày xác lập giao dịch).             

            Bình luận thêm:

Nhìn nhận một cách tổng thể thì hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu thuộc hai hoàn cảnh sau. Thứ nhất, hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu vì bản thân hợp đồng không đem lại cho ít nhất một bên lợi ích mà bên này mong đợi từ hợp đồng. Trường hợp hợp đồng vô hiệu do một bên bị lừa dối hay bị nhầm lẫn thuộc hoàn cảnh thứ nhất này. Thứ hai, hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu bởi một lý do không làm ảnh hưởng đến lợi ích mà các bên mong đợi từ hợp đồng. Trường hợp hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu do một bên không có đăng ký kinh doanh hay do vi phạm những quy định về hình thức thuộc hoàn cảnh này. Đối với hoàn cảnh thứ nhất thì việc khôi phục tình trạng ban đầu là cần thiết để đem lại sự công bằng cho bên không đạt được lợi ích mong đợi. Đối với trường hợp thứ hai, các bên đều đạt được lợi ích mong đợi nên không cần thiết khôi phục lại tình trạng ban đầu. Thực ra việc buộc các bên khôi phục tình trạng ban đầu có mục đích chính là để tránh những bất công phát sinh từ hợp đồng trong khi đó đối với trường hợp thứ hai thì sự bất công không tồn tại. Bởi vì như đã nêu, các bên đều đạt được lợi ích mong đợi. Như vậy, khi hợp đồng mang lại lợi ích hợp pháp mà các bên mong đợi thì nên công nhận hợp đồng đối với những gì đã diễn ra giữa các bên nếu việc công nhận này không làm ảnh hưởng đến lợi ích của người thứ ba hay xã hội.