Ngà y 06/05/1998, bà Mỹ (bên A) đã ký hợp đồng ủy quyá»n cho ông CÆ°á»ng (bên B) vá»›i ná»™i dung nhÆ° sau: bên B được quyá»n thay mặt bên A là m các thủ tục hợp thức hóa nhà (xin cấp giấy chứng nháºn quyá»n sá» dụng đất và quyá»n sở hữu nhà ở); sau khi hợp thức hóa xong, bên A được quyá»n quản lý, sá» dụng, mua bán, thế chấp, sang nhượng căn nhà số A8 Ä‘Æ°á»ng SÆ° Vạn Hạnh, tp HCM; trÆ°á»ng hợp có thế chấp, nếu ông CÆ°á»ng không trả được nợ thì bên A bằng lòng để ngân hà ng phát mại căn nhà .
Sau đó, ông CÆ°á»ng đã mang căn nhà đi bảo lãnh cho Công ty Lam Giang vay tiá»n Ngân hà ng MHB. Theo thẩm tra của Tòa án thì bà Mỹ không há» biết việc ông CÆ°á»ng mang căn nhà đi bảo lãnh cho Công ty Lam Giang vay tiá»n. Theo nháºn định của HÄTP, hợp đồng ủy quyá»n chỉ ủy quyá»n cho ông CÆ°á»ng thay mặt bà Mỹ là m thủ tục hợp thức hóa nhà và chỉ trong trÆ°á»ng hợp có thế chấp, ông CÆ°á»ng không trả được nợ thì bà Mỹ má»›i đồng ý phát mại căn nhà để trả nợ. Do váºy, việc ông CÆ°á»ng mang tà i sản Ä‘i bảo lãnh là vượt quá giá»›i hạn ủy quyá»n. Bên cạnh đó, bà Mỹ không há» biết vá» việc ông CÆ°á»ng mang căn nhà đi bảo lãnh nên hợp đồng bảo lãnh giữa ông CÆ°á»ng vá»›i Ngân hà ng MHB bị vô hiệu.
Tóm tắt bản án số 12 (Bản án số 22/2006/KHTM-PT ngà y 22/3/2006 của Tòa phúc thẩm TANDTC tại tp HCM):
Giám đốc chi nhánh Công ty Äà Nẵng ký hợp đồng bốc xếp vá»›i công ty PCH nhÆ°ng theo quy chế công ty thì giám đốc chi nhánh không có thẩm quyá»n ký hợp đồng nà y và giám đốc chi nhánh cÅ©ng không có giấy ủy quyá»n của giám đốc Công ty. Tuy nhiên, trong quá trình thá»±c hiện hợp đồng, giám đốc Công ty Äà Nẵng biết mà không phản đối nghÄ©a vụ trả tiá»n sau khi nháºn được hóa Ä‘Æ¡n GTGT số 6812 và 6813 ngà y 07/07/2007 do Công ty PCH gá»i. Do váºy, hợp đồng bốc xếp không bị coi là vô hiệu theo Ä‘iểm 2, khoản 2, phần I của Nghị quyết số 04/2003/NQ-HÄTP của HÄTP TANDTC.
Bình luáºn của tác giả:
Theo Ä‘iá»u 145 BLDS 2005, giao dịch dân sá»± do ngÆ°á»i không có quyá»n đại diện xác láºp, thá»±c hiện không là m phát sinh quyá»n, nghÄ©a vụ đối vá»›i ngÆ°á»i được đại diện, trừ trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i đại diện “đồng ýâ€. Theo Ä‘iá»u 146 BLDS 2005, giao dịch dân sá»± do ngÆ°á»i đại diện xác láºp, thá»±c hiện vượt quá phạm vi đại diện không là m phát sinh quyá»n, nghÄ©a vụ của ngÆ°á»i được đại diện đối vá»›i phần giao dịch được vượt quá phạm vi đại diện, trừ trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i được đại diện đồng ý hoặc biết mà không phản đối.
NhÆ° váºy, BLSD 2005 có hai quy phạm khác nhau đối vá»›i việc không có thẩm quyá»n và đối vá»›i vượt quá thẩm quyá»n. NhÆ°ng cách quy định nà y rất khó được áp dụng vì trÆ°á»ng hợp vượt quá thẩm quyá»n và không có thẩm quyá»n là rất khó phân biệt. NhÆ° các tình tiết bản án số 12 không cho thấy rõ giám đốc chi nhánh không có thẩm quyá»n hay là vượt quá thẩm quyá»n. Nếu xác định là không có thẩm quyá»n và giám đốc Công ty không đồng ý thì hợp đồng bốc xếp sẽ bị tuyên vô hiệu. NhÆ°ng nếu xác định là vượt quá thẩm quyá»n thì hợp đồng bốc xếp có hiệu lá»±c mà không cần sá»± đồng ý chÃnh thức của giám đốc Công ty (do giám đốc Công ty đã biết nhÆ°ng không phản đối hợp đồng nà y trÆ°á»›c đó).
Quy định pháp luáºt có liên quan:
Theo mục 2, phần II Nghị quyết số 04/2003/NQ-HÄTP, được coi là đã biết mà không phản đối khi thuá»™c má»™t trong các trÆ°á»ng hợp sau đây:
a. Sau khi hợp đồng kinh tế đã được ký kết, có đầy đủ căn cứ chứng minh rằng ngÆ°á»i ký kết hợp đồng kinh tế đã báo cáo vá»›i ngÆ°á»i có thẩm quyá»n biết hợp đồng kinh tế đã được ký kết (việc báo cáo đó được thể hiện trong biên bản há»p giao ban của Ban giám đốc, biên bản cuá»™c há»p của Há»™i đồng thà nh viên hay Há»™i đồng quản trị, có nhiá»u ngÆ°á»i khai thống nhất vá» việc báo cáo là có tháºt…).
b. NgÆ°á»i có thẩm quyá»n thông qua các chứng từ, tà i liệu vá» kế toán, thống kê biết được hợp đồng kinh tế đó đã được ký kết và đang được thá»±c hiện (đã ký trên hóa Ä‘Æ¡n, phiếu xuất kho, các khoản thu chi của việc thá»±c hiện hợp đồng kinh tế hoặc trên sổ sách kế toán của pháp nhân…).
c. NgÆ°á»i có thẩm quyá»n có những hà nh vi chứng minh có tham gia thá»±c hiện quyá»n và nghÄ©a vụ phát sinh theo thá»a thuáºn của hợp đồng kinh tế (ký các văn bản xin gia hạn thá»i gian thanh toán, cam kết sẽ thá»±c hiện nghÄ©a vụ theo hợp đồng, ký các văn bản duyệt thu, chi hay quyết toán đối chiếu công nợ liên quan đến việc thá»±c hiện hợp đồng kinh tế…)
d. NgÆ°á»i có thẩm quyá»n đã trá»±c tiếp sá» dụng các tà i sản, lợi nhuáºn có được do việc ký kết, thá»±c hiện hợp đồng kinh tế mà có (sá» dụng xe ô tô để Ä‘i lại, để kinh doanh mà biết do việc ký kết, thá»±c hiện hợp đồng kinh tế đó mà có; sá» dụng trụ sở là m việc do việc ký kết, thá»±c hiện hợp đồng kinh tế thuê tà i sản…).
Tác giả: Äá»— Văn Äại