Theo quy định tại điều Điều 374 Bộ luật dân sự 2005 về căn cứ chấm dứt nghĩa vụ dân sự thì nghĩa vụ dân sự chấm dứt trong trường hợp sau đây:

“8. Bên có nghĩa vụ là cá nhân chết hoặc là pháp nhân, chủ thể khác chấm dứt mà nghĩa vụ phải do chính cá nhân, pháp nhân, chủ thể đó thực hiện;”

Như vậy về nguyên tắc, mẹ bạn là người đứng tên trong hợp đồng bảo hiểm với công ty bảo hiểm và có nghĩa vụ phải trả tiền bảo hiểm theo kỳ hạn. Nay mẹ bạn đã qua đời thì nghĩa vụ đó cũng chấm dứt. Việc mẹ bạn là người thụ hưởng đồng nghĩa với phần thụ hưởng đó được xác định là di sản thừa kế được chia cho những người thừa kế hợp pháp. Việc bạn thay thế thực hiện nghĩa vụ phải được sự đồng ý của doanh nghiệp bán bảo hiểm như một thỏa thuận để đảm bảo quyền và lợi ích cho cả hai bên.

Điều 39 Luật kinh doanh bảo hiểm quy định về các trường hợp chết mà doanh nghiệp bảo hiểm không phải trả tiền bảo hiểm là:

“a) Người được bảo hiểm chết do tự tử trong thời hạn hai năm, kể từ ngày nộp khoản phí bảo hiểm đầu tiên hoặc kể từ ngày hợp đồng bảo hiểm tiếp tục có hiệu lực;

b) Người được bảo hiểm chết hoặc bị thương tật vĩnh viễn do lỗi cố ý của bên mua bảo hiểm hoặc lỗi cố ý của người thụ hưởng;

c) Người được bảo hiểm chết do bị thi hành án tử hình.”

Bởi bạn không nói rõ nguyên nhân mẹ bạn qua đời nên cần căn cứ vào quy định trên để xác định khoản bảo hiểm theo hợp đồng những người thừa kế có được hưởng hay không. Nếu mẹ bạn rơi vào một trong 03 trường hợp nêu trên thì doanh nghiệp bảo hiểm phải trả cho bên mua bảo hiểm giá trị hoàn lại của hợp đồng bảo hiểm hoặc toàn bộ số phí bảo hiểm đã đóng sau khi đã trừ các chi phí hợp lý có liên quan; nếu bên mua bảo hiểm chết thì số tiền trả lại được giải quyết theo quy định của pháp luật về thừa kế. Điều này đồng nghĩa sẽ không được trả tiền bảo hiểm mà chỉ được hoàn lại giá trị hợp đồng hoặc toàn bộ số phí bảo hiểm đã đóng (sau khi trừ chi phí). Bởi mẹ bạn có người thừa kế và hợp đồng bảo hiểm để lại 1 di sản nhất định nên yêu cầu xác nhận quyền thừa kế hợp đồng của cơ quan bảo hiểm là có cơ sở.

Như vậy, căn cứ vào hợp đồng bảo hiểm để xác định mẹ bạn là người mua bảo hiểm, người có nghĩa vụ đã chết thì quan hệ dân sự giữa mẹ bạn và cơ quan bảo hiểm cũng chấm dứt.

Việc mẹ bạn là người thụ hưởng của hợp đồng bảo hiểm trường hợp này được xác định giá trị được thụ hưởng chính là di sản thừa kế mà mẹ bạn để lại và sẽ được chia theo quy định về thừa kế.

Bạn và công ty bảo hiểm có quyền thỏa thuận về thay thế mẹ để hoàn tất nghĩa vụ bảo hiểm. Đây là thỏa thuận vì lợi ích của các bên và chỉ được thực hiện khi nhận được sự đồng ý của doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm đó.